Maya -- a bilingual blog

भेटिए कति मान्छे बिचित्र भो कुरै नगर राम्रा नराम्रा कस्ता चरित्र भो कुरै नगर आफ्नैको अवनति चिताउने नगरमा तिम्रो कि मेरो मन पवित्र भो कुरै नगर घात गर्छन आफन्तैहरू भर कसैको नपर्नु हुनु कसरी तिम्रो म मित्र भो कुरै नगर आज हुने भोली हुँदैन  फेरिन्छन्  साथ छिनमै को छ उनको दिल त्यो भित्र भो कुरै नगर

केहि समय अगाडि मैले फेसबुकबाट धौलागिरि एफ एमका चर्चित कार्यक्रम संचालक तथा युवा कवि/संचारकर्मी मोहराज शर्मासँग उनीद्भारा संचालन हुँदै आएको लोकप्रिय साहित्यिक कार्यक्रम मझेरीमा मेरो अन्तरबार्ता दिदैँ गर्दाको तस्बीरहरू सार्वजनिक गरेको थिएँ । आज त्यही अन्तरबार्ताको अडियो क्लिप सार्वजनिक गरेको छु । मझेरीको ४५ मिनेटको समयअवधीको नियम कार्यक्रम संचालक शर्माले तोडेका छन् । कृपया यो अन्तरबार्ता सुनेर प्रतिक्रिया लेख्न नबिर्सनुहोला । हजुरहरूको प्रतिक्रियाले भावी दिनमा साहित्यिक कर्ममा मलार्इ अझ केहि नौला प्रयोग गर्न सघाउ पुग्नेछ भन्ने अपेक्षा राखेको छु ।

हामीले पहिले देखिनै भन्दै र विश्वास गर्दै आएको यो सुचना र प्रविधीको आधुनिक जमाना हो भन्ने तथ्यलार्इ अझ अरू आत्मसाथ गर्ने सुनौलो मौका हो । यो एउटा यस्तो पल हुनेछ कम्तिमा पनि हामीले हाम्रा महाकवि देवकोटाले लेखेको कविताको एक अंश 'उद्देश्य के लिनू उडि छुनू चन्द्र एक !' को अर्थलार्इ अझ अरू घनिभूत पार्ने अवसर मिल्नेछ । हामीले कर्ममा विश्वास गर्ने हो । फल के प्राप्त होला ? त्यसमा चिन्तित हुनुपर्ने अवस्थामा पुग्नु हाम्रा लागि महत्वपूर्ण विषय हुन सक्तैन । जेहोस यसलार्इ 'यो हाम्रो लागि खुशिको कुरा हो ।' भनेर बुझ्नु अहिलेका लागि सर्बाधिक महत्वका विषय हुन आउँछ । यो मेरो मात्र अभियान भनेर नबुझिदिनुहोला । किनकी मलार्इ विश्वास छ, देवकोटाले त्यो जमानामा त्रिभुवन विश्वविधालयको स्थापनाका लागि उनका छोराछोरी र नातेदारले पढ्न पाउँछन् भनेर पहल गरेका थिएनन । उनले त्यो दिव्यविचार नेपाली जनताहरूले अन्धकारबाट उज्यालोतिर अभिमुख हुन पाउँलान भन्ने सोचले अगाडि सारेका हुन । त्यसैगरी मैले पनि यो याहु म्यासेन्जरको कन्फरमेशन कल मार्फत देवकाटामा समर्पित एउटा आफ्नो रचना सबै साहित्यप्रेमी मित्रहरूलार्इ सुन

मलार्इ थाहा छैन मेरो कुराले यहाँहरूलार्इ कत्तिको छुन्छ वा छुँदैन, तर मैले एक नेपाली नागिरक भएको हैसियतले आफूलार्इ लागेको कुरो अर्को एक नेपाली नागरिकसँग बिसाउन मात्र खोजेको हुँ । यसलार्इ अन्य अर्थमा बुझिदिनु हुने छैन भन्ने मेरो अपेक्षा रहेको छ । हामीहरूले नेताहरूमा कहिल्यै राष्ट्रियताको छनक पाएनौं । र, उनीहरू राष्ट्रियताको मुद्दामा अति नै कमजोर रहेको आँकलन गर्दै आएका छौं । तर आज मलार्इ सम्पूर्ण नेपाली जनहरूमा एउटा प्रश्न गर्न मन लागेको छ (अझ विशेषतः फेसबुक संसारमा छाउनु भएका नेपाली मित्रहरूलार्इ) कि हामीमा राष्ट्रियता कति छ ? सायद मैले अब लेख्न लागेको कुराले राष्ट्रियता कसरी झल्कन्छ त ? भनेर यहाँको प्रश्न पनि रहला तर मलार्इ लागेको एउटै मात्र कुरा के हो भने साना कुराहरूमा हामीले आफ्नो परिचय लुकाएका हुन्छौं र त्यो हामीमा रहेको राष्ट्रियताको सानो झिल्को हो । मसँग विभिन्न १ दर्जन देशका व्यक्तिहरू फेसबुक संसारमा साथी छन् । उनीहरू मध्ये धेरैसँग मेरो प्रत्यक्ष कुराकानी पनि भएको छ । मैले उनीहरू अंग्रेजीमा अति नै कम बोलेको पाएँ । यदि आफ्ना देशका साथीहरूसँग छन र उनीहरूको भाषा नबुझ्ने कोही अर्को फ

बितेका ती दिनहरु मेरो सम्झनामा आई रहन्छन् दिएर मीठा पीडा मलाई सधै झस्काइ रहन्छन् हाँसेर त कहिलेकाही जिस्केका पलहरु मौनतामा यदाकदा रिसाएका क्षणहरु मेरा यी आँखामा सधैं नाचिरहन्छन् दिएर मीठा पीडा मलाई सधै झस्काइ रहन्छन् लिएर आँशु तिमीले रोएका ती क्षणहरु छातिमा लुकाई तिमीलाई सँगै बसेका पलहरु मेरा यी आँखामा सधैं नाचिरहन्छन् दिएर मीठा पीडा मलाई सधै झस्काइ रहन्छन्

तिम्रो माया धेरै भयो भुल्न खोज्दैछु तिमी विना एक्लै बाँच्ने कोशिस गर्दैछु रमाईला ती पलहरु बिर्सी जादैछु तिमीसँग भेट नगर्ने अठोट गर्दैछु आँशुहरु मेरै झरुन खुशी दिदैछु तिम्रो माया धेरै भयो भुल्न खोज्दैछु सपना ती मीठा हाम्रा छोडी जादैछु माया सबै तिमीलाई दिई टाढा हुदैछु दुःखहरु मलाई परुन सुख छाड्दैछु तिमी विना एक्लै बाँच्ने कोशिस गर्दैछु

फिर्ता लेऊ प्रियसी अब आफ्ना सबै चिनोहरु जलाईदेऊ मायालु अब मेरा प्रेमपत्रहरु दिलाई देलान् याद तिम्लाई मेरा तस्बिरहरुले जलाई देलान् मन तिम्रा मेरा प्रेमपत्रहरुले त्यसैले जलाईदेऊ प्रियसी अब मेरा प्रेमपत्रहरु साथ दिने आशा देखाई निराशा मात्रै दिलायौ अमृत दिन्छु भनि मलाई विष मात्रै पिलायौ त्यसैले जलाईदेऊ प्रियसी अब मेरा प्रेमपत्रहरु

[caption id="attachment_38" align="aligncenter" width="300" caption="केही बर्ष पहिले सम्म हिउले टम्मै ढाकिने गुर्जा हिमालको यही पौष पहिलो सातामा लिइएको तस्बिर । : फोटो : नीराजन "] [/caption]  विश्वभरी अहिले पृथ्वीको बढ्दो तापक्रम र यसले जलवायु परिवर्तनमा पार्न सक्ने असरका बारेमा चर्चा परिचर्चा चलिरहेकै सन्दर्भमा यो विषय पनि मेरो चासोको विषय बन्न पुग्यो । वैज्ञानिकहरूले निकट भविष्य मै (सम्भवतः सन् २०१२ भित्रैमा) हिमाली क्षेत्रमा रहेका ठुल्ठुला हिमतालहरू फुट्ने तथा हिमालमा रहेको हिउँ पग्लने दर अत्याधिक हुन गै समूद्री सतहबाट निकै होचा मानिने घना आवादीका क्षेत्रहरू माल्दिभ्स, न्यूयोर्क, सिड्नी र मुम्बई लगायतका विश्वप्रसिद्ध शहरहरूमा ठूलो क्षति पुग्न सक्ने पूर्वानुमानले यो एक दशक विश्व इतिहासमा कहिल्यै बिर्सन नसकिने प्रलयको दशक हुन सक्ने गम्भिर खतरा बढेर गएको छ ।  यस अघि कहिल्यै लामखुट्टे नपाइने डोल्पामा लामो समयसम्म लामखुट्टे पाइन थाल्नु, जाडोको समयमा हिमाली भेगहरूमा पर्याप्त चिसोको महशुस नहुनु, शिशिर ऋतुमा हिमाली क्षेत्रमा हुने हिमपात कम हुनु, सगरमा

जन्माउन सक्ने सपुत कोख पठाईदिनु माथि पुग्छौं मिलेर भन्ने सोच पठाईदिनु सिंगार्नेछौं मेहनतले हाम्रो प्यारो देश यो देश बन्न सघाउ पुग्ने जोश पठाईदिनु देशलाई माया मारी कति डाँडा काटी गए मेरो प्यारो नेपाल भन्ने ओठ पठाईदिनु रोएन कि देश रुँदा कठोर हाम्रा मन देश दुख्दा मलाई दुख्ने चोट पठाईदिनु

काँडा हुन्छ गुलाफमा तरपनि जाति फूल्छ प्रीत करकापमा तरपनि जाति शुरु नभै सिद्धिएकी हाम्रा कुराकानी लुक्छ प्रीत तापमा तर पनि जाति रित्तिएकी सम्झना तिम्रा छातिभरीका दुख्छ प्रीत नापमा तरपनि जाति कहाँ छुटे हातहरु थाहै नभएर सुक्छ प्रीत रापमा तरपनि जाति

अचेल मलाई अन्धकार रात मीठो लाग्छ मन बिझाउने तीता तीता बात मीठो लाग्छ दुख्न पनि छाड्यो मन व्यथा बढ्न थालेपछि हर गोधूली साँझहरुमा मात मीठो लाग्छ धोखा खाँदै धड्केका हर धड्कनहरुलाई हरेक पटक मायालुको लात मीठो लाग्छ नराखेर आशा जो धाउछन् प्रेम मन्दिरमा पिरतीको प्रसाद हो उही घात मीठो लाग्छ

"हत्तेरिका ! फेरी मर्‍यो यो टाउको लाउनी !" गृहलक्ष्मी राइसकुकरबाट चामलपानी प्रेसरकुकरमा खनाउदै भन्छिन । म सामाजिक बिषयको 'जलस्रोत' पाठको तयारी गर्दैछु। पाठमा टलक्क टल्किने अक्षरमा लेखिएको छ – जलस्रोतमा विश्वमा नम्बर दुई धनी देश, त्रियाशी हजार मेगावाट बिद्युत उत्पादनको अनुमानित गणितिय आकडा ! गृहलक्ष्मी मलाई आवाज दिन्छिन –'के नचाहिने धन्दा हो त्यहाँ ? आउनुस यो प्रेसरबाट चामलपानी राइसमा खन्याउनुस्, लाइन आयो !' 'ल आज चै भात छिट्टै पाक्ने भयो' मनमनै सोच्दै म गृहलक्ष्मीको आदेश स्विकार्छु । 'धत फेरी चट भयो' सबै चामलपानी राइसमा खन्याउन नपाउदै बिजुली कट ! भएन फसाद ! दुर्लभ ग्यासको खर्च ! मैले अरु सोच्न नपाउदै बिजुलिको पुनरागमन हुन्छ। गृहलक्ष्मी थन्थन गर्दै भात बसाल्न पुग्छिन। आज चै बिद्यालय टाईममा पुगिने भयो मैले हर्शित भावमा अभिब्यक्त गर्छु उनी खिसी गर्दै ओठ लेप्राउछिन – अहिले बिचैमा कट होला अनी !' पाँच सात मिनटसम्म पनि बिजुली कट नभएपछी म खुशी मुद्रामा भन्छु – 'डार्लिङ तिमी आफ्नो काम गर म मेरो तयारी तिर लागे।' पाठमा नेपालको जलस्रोत

डान्सबारमा यौवनाहरूको नांगो तर सुकोमल र पारदर्शी नृत्यप्रति औला उठाउनेहरू हो खबरदार ! बन्द गर – ती बेफ्वाँकका आपत्तिहरू ! तिनले लुटेका छैनन् गरिप जनताहरूलाई तिनले लुछेका छैनन् देशलाई ! त्यसैले, खबरदार ! बन्द गर – ती बेफ्वाँकका आपत्तिहरू ! बरू, सक्छौ भने गर्न सडक, सदन र सत्तामा आफ्नो भद्दा अभिष्टहरूको देखाईरहेछन् – जसले नांगा नाचहरू सुस्वागतम् ! बुलन्द पार– तीनका बिरूद्धमा आपत्तिहरू ! तिनले चुसेका छन् गरिप जनताहरूलाई तिनले लुटेका छन् देशलाई ! त्यसैले, सुस्वागतम् ! बुलन्द पार– तीनका बिरूद्धमा आपत्तिहरू !

(देशको मायाले मलाई लेख्न विवश गरायो – यो प्रस्तुत गजल । जब मैले देख्दै र भोग्दै आएँ, मेरो देशमा उचाई भएको नेताको अभाव, खाँटी देश र जनताप्रेमी नेताको रित्तता अनि मलाई कोर्न मन लाग्यो, यो गजल । हरेक दिन जब मैले देखेँ थुप्रै नेपाली युवायुवतीहरू कहिले कामका लागि कहिले पढ्ने बहानाका लागि सम्पन्नशाली देशका राजदुतवासमा भिषाका लागि तछाँडमछाड गरेको मैले आफूलाई पनि उभाएको छु, त्यो भिडमा । अनि लाग्यो, मलाई एउटा देशप्रेमी दीलको खाँचो छ, जसले सधैँ गर्न सकुँ मैले मेरो देशको माया । बाँकी गजलमा....) जन्माउन सक्ने सपुत कोख पठाईदिनु माथि पुग्छौं मिलेर भन्ने सोच पठाईदिनु सिंगार्नेछौं मेहनतले हाम्रो प्यारो देश यो देश बन्न सघाउ पुग्ने जोश पठाईदिनु देशलाई माया मारी कति डाँडा काटी गए मेरो प्यारो नेपाल भन्ने ओठ पठाईदिनु रोएन कि देश रुँदा कठोर हाम्रा मन देश दुख्दा मलाई दुख्ने चोट पठाईदिनु (शिरीषका स्पनदनहरुबाट)

(मैले मेरा थुप्रै पटकको काठमाडौं यात्रामा भेटेका फरक–फरक चरित्रहरूले सारमा काठमाडौंलाई परिभाषित गर्न सक्षम होलान् कि भन्ने आशयले यो कविताको सृजना गरेको हुँ ।) १. सबेरै पशुपतिबाट एउटा थालिभरी फूल, चन्दन र आशिष लिएर कुदेको हुन्छ, शिवराम बस स्टपहरुमा । बेलुकी, बस स्टपहरुबाट त्यही थालिमा दाम, गाली र घृणा भरेर निस्केको हुन्छ, शिवराम सोमरसको खोजीमा । २. बिहानै, चिम्सा आँखा मिच्दै कुर्ता सलवारमा सीता झैं सजिएर हिडेकी हुन्छे, मेनका पाठशालामा । सम्साँझै पाठशाला–घर–बजार सबैतिरबाट फर्केर सीर्फ छालाका कपडामा नाचेकी हुन्छे, मेनका नाँगा डान्सबारमा । ३. रात ननिख्रिदै, झिसमिसे मै ठेलामा राखेर सामल भोक बेच्नको लागि निस्केको हुन्छ, कर्मसिंह चोक, चौतारी र चौरस्ताहरुमा । धेरै अबेरसम्म ननिख्रिन्जेल बटुवा बाटोहरुमा निख्राएर आफ्नो ठेला पसिनाको पाइ पाइ हिसाब राखेर रमेको हुन्छ, कर्मसिंह परिवारसित डेरामा ।

किन यहाँ तिम्रो अत्यार कलकल लागेको छ कहाँ भेटुँ म तिमीलाई पलपल लागेको छ भोक छैन् किन मलाई निद्रा ला’को कहिले होइन् तिम्रो प्यारको तिर्खा मात्र खलखल लागेको छ पाउँला भनि तिम्रो प्रीति नशा सबै छाडीदिएँ तस्बिर तिम्रो हेरिबस्ने तलतल लागेको छ आत्माविश्वास मनैभरी एक्लै अघि बढ्ने थियो तिमीविना जीवन अहिले ढलमल लागेको छ + एकान्तमा भेटको छुवाई त्यो प्रिती हुदैन् सुनसानमा एक्लो रुवाई त्यो प्रिती हुदैन् घृणा तिम्रो हरेक पलको स्वीकार गरेकै छु भोकै पार्ने सुख्खा खुवाई त्यो प्रिती हुदैन् एकै चिम्टी खुशी बाड्यौ सम्हालेकै छु मुटु पोल्ने हलुवाई त्यो प्रिती हुदैन् अर्थ कहिले बुझिदियौ चोखो पिरतीको देखाउने आँशु चुवाई त्यो प्रिती हुँदैन् + लुकिछिपी डेरा सार्‍यौ थाहै नदिएर अनायाश माया मार्‍यौ थाहै नदिएर वाचा हाम्रो सँगै बाँच्ने सँगै मर्ने थियो किन आज एक्लै पार्‍यौ थाहै नदिएर मन तिम्रो पापी रैछ बुझ्न कहाँ सक्नु भेट हुँदा कुरा टार्‍यौ थाहै नदिएर भन्थ्यौ साथ दिन्छु म संसार जित्नु तिमी उचाईमा लगी झार्‍यौ थाहै नदिएर (शिरीषक

एकान्तमा भेटको छुवाई, त्यो प्रीति हुँदैन् सुनसानमा एक्लो रुवाई, त्यो प्रीति हुँदैन् घृणा तिम्रो हरेक पलको स्वीकार गरेकै छु, भोकै पार्ने सुख्खा खुवाई, त्यो प्रीति हुँदैन एकै चिम्टी खुशी बाड्यौ सम्हालेकै छु मुटु पोल्ने हलुवाई, त्यो प्रीति हुँदैन अर्थ किन बुझथ्यौ तिमी चोखो पिरतीको देखाउने आँशु चुवाई, त्यो प्रीति हुँदैन

मेरो भित्तामा उभिण्डो परेको पात्रोले प्रत्येक शरदमा एउटा दौडको आयोजना गर्दछ – मेरो विवश नगरमा ! काठमाण्डु घोर्ले खसीको पछि दौडन्छ, बाजुरा उसिना चामलका लागि उछिट्टिन्छ । धरान फेसनको एक श्रृङ्खला बनाउँछ । सोलु हिउँको चीसो बतासमा कठ्याङिग्रएर रोइदिन्छ, दशगजा साँघुरिएर आफैभित्र थाहै नपाई बिलाईदिन्छ । सुनसान गल्लिहरुमा कर्कश आवाजहरु सुनिन्छ, भीडहरुमा आवाज गुपचुप भैदिन्छ, प्रत्येक शरदमा एक दौड हुन्छ, मेरो नगरमा । आशा लिएर आउने दौड आशा बोकेर लैदिन्छ, सफल होला कि भन्ने दौड निरर्थक भैदिन्छ, तथापी युग–युगदेखि प्रत्येक शरदमा एक दौड हुन्छ मेरो नगरमा । फगत एक दौड हुन्छ, मेरो विवश नगरमा !

काँडा हुन्छ गुलाफमा तरपनि जाति फूल्छ प्रीत करकापमा तरपनि जाति शुरु नभै सिद्धिएकी हाम्रा कुराकानी लुक्छ प्रीत तापमा तर पनि जाति रित्तिएकी सम्झना तिम्रा छातिभरीका दुख्छ प्रीत नापमा तरपनि जाति कहाँ छुटे हातहरु थाहै नभएर सुक्छ प्रीत रापमा तरपनि जाति