Skip to main content

म "खेल" खेल्दिनँ

आयरल्याण्ड (स्कटल्याण्डमा समेत) मा आयोजित २० ओभरको विश्वकप छनोट प्रतियोगितामा अपेक्षित खेल पस्कन सकेको भए हाम्रो राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीले अर्को बर्ष दक्षिणी छिमेकी राष्ट्र भारतमा विश्वकप खेल्ने अवसर प्राप्त गर्ने थियो । तर छनोटचरणका ६ खेल मध्ये वर्षाका कारण स्थगित एक खेल बाहेक बाँकी पाँच मध्ये चार खेलमा नेपालको हार लज्जास्पद त थियो नै, क्रिकेट प्रशंसकका नाताले मलाई हाम्रो टोलीले जितेको एक खेलमा समेत तारिफ योग्य प्रदर्शन गरेजस्तो लागेन । खेल हो, हारजित हुन्छ । यसले मलाई उती दुखित पनि बनाएन । तर अभ्यासखेलदेखि लयमा नफर्केको टोलीले छनोट खेलमा पनि तारिफयोग्य खेल पस्कन असमर्थ रह्यो । 
कुरो क्रिकेट खेलको मात्र पनि रहेन, अरु खेलहरुमा पनि हामीले राम्रो प्रदर्शन गर्न सकिरहेका छैनौ । फिफाको विश्व फुटबलको वरियताक्रममा नेपाली राष्ट्रिय टोली निरन्तर ओरालो लाग्ने क्रम कायमै छ । भलिबल, बास्केटबल र कबड्डीमा पनि नेपाली राष्ट्रिय टोलीले कहिल्यै पनि सुखद नतिजा हासिल गरेनन । कुनै बेला हामी दक्षिण एशियाली क्षेत्रमा मार्शल आर्टसमा तारिफयोग्य प्रदर्शन गर्दथ्यौं, तथापी पछिल्ला दिनहरुमा त्यसमा पनि हाम्रो प्रस्तुती चिन्ताजनक देखिन्छ । तर यस्तो हुनुका कारणहरुका सम्बन्धमा ठोस अध्ययन पनि गर्ने गर्दैनौं । 
खेलकुद क्षेत्रको अधोगतिका बारेमा टिप्पणी गर्नुपर्यो भने हामी मध्ये अधिकांशलाई सजिलो हुने प्रतिक्रिया के हो भने यस क्षेत्रमा राजनैतिक हस्तक्षेप छ । वा, नयाँ प्रतिभाले ठाउँ पाउँदैन । यी दुवैथरी प्रतिक्रियाहरु महत्वपूर्ण टिप्पणी हुन । किन्तु, खेलकुद क्षेत्रमा उल्लेख्य प्रगति हुन नसक्नुको मुख्य कारण हामी आफै हौं भन्ने हामीले नकार्न मिल्दैन । हाम्रो परिवार, हाम्रा बुबाआमा र हाम्रो समाज । 
प्रत्येक बाबुआमाको सपना आफ्ना छोराछोरी डाक्टर, पाइलट, इन्जिनियर, अभिवक्ता वा लेखापरिक्षक बनुन भन्ने नै छ । कति त्यस्ता बाबाआमा हाम्रा समाजमा होलान् जसले आफ्ना बालबच्चाले अतिरिक्त क्रियाकलापका क्षेत्रमा राम्रो गरुन भन्ने चाहन्छन् ? फुर्सदको समयमा एकछिन खेल्न निस्किने बालबच्चालाइ समेत हामी अनेकथरी घरायसी काममा अल्झाउन चाहन्छौं । हामीमा एउटा गहिरो विश्वास के छ भने खेलेर कसैको पनि प्रगति हुँदैन । छैन । 
खेलकुदको प्रसंग आउँदासाथ मलाई मेरै गाउँको बुढो चौरको बेहिसाव याद आउँछ । रत्नेचौरमा लमतन्न चौरमा फुटबलको पोस्ट त गाडिएका छन् तर खेल्ने किशोरकिशोरीहरु उत्साहित देखिदैन । खेल्न पुगेका अधिकांशलाई घरको काम गर्नेै पर्ने बाध्यता हुन्छ । त्यसकारण, ती दत्तचित्त भएर खेल्न पनि पाउँदैनन् । न त खेल्न सिकाउने कोही हुन्छ न त खेलकुदका पर्याप्त साधन नै हुन्छन् । जे जे लिएर ती त्यहाँ खेल्न पुग्छन । सबैजना रमाईलोका लागि खेल्न पुग्छन । एकजनाको पनि सपना हुँदैन । जब सपनाविहिन खेलाडी जबरजस्ती रमाइलाका लागि मात्र खेल्छ, उसँग प्रतिभाको विकास हुँदैन । ऊ कसरी ब्यवसायिक बन्न पुग्छ ? 
रमाईलोका लागि खेल्न शुरु गरेकाहरु येनकेन राष्ट्रिय टोलीमा पर्छन । खेल्ने प्रतिभा भएकाहरुको पहुँच पुग्दैन, वा खेल्दाखेल्दै ती खेल्नै छाडिदिन्छन् । अधिकांश उनीहरुलाई जिवीकोपार्जनका लागि क्रिकेटको पीच वा फुटबलको मैदानभन्दा अरबको मरुभूमी किफायती हुन्छ । उनीहरु त्यतै जान लालयित हुन्छन् । जुन देशमा खेलेर भविष्य सुरक्षित गर्न सकिदैन त्यहाँ खेल्नुको पनि औचित्य रहने कुरो भएन । खेलाडीहरुलाई पैसाको पछाडी कुद्नुपर्ने अवस्था आएपछि त्यो भन्दा ठूलो विडम्बना अर्को के होला ? हो, हामी त्यही बिडम्बनायुक्त समयमा बाँचिरहेछौं ।
एउटा जमाना थियो यहि खेलकुद क्षेत्रमा (नजाने अहिले पनि होला), जतिखेर यस क्षेत्रका दलालहरु आफ्ना बन्धुबान्धवहरुलाई “खेलाडी” बनाएर विदेश पैठार गर्थे । असली खेलाडीहरु त्रिभुवन विमानस्थलबाट घर फर्कन्थे । ती लज्जा, क्रोध र हिनताको असह्य पीडामा जिउँदै मर्थे । ती नक्कली फुटबल खेलाडीहरु, कुस्तीबाजहरु, पौडीबाजहरु वा करातेका डनहरु जापान, कोरीया, हंगकंग, अमेरिका र युरोपका कतिपय देशहरुमा नेपाली शरणार्थीका रुपमा उतैको नागरिक भैसके हामीसँग कुनै हिसाव बाँकी रहेन अब । खासमा राजनीतिको आडमा खेलकुदलाई व्यवसायिक नभई “वैदेशिक रोजगारको व्यापार” बनाउने “दलालहरु” का कारण नेपाली खेलकुद यसरी माथि उठ्नै नसक्ने गरी धसारिन पुगेको हो । 
समग्र नेपाली खेलकुद क्षेत्रको उज्ज्वल भविष्यका लागि आम नेपाली अभिभावकहरु आश्वस्त हुनु जरुरी छ कि खेलमा लगाव भएका आफ्ना नानीबाबुहरुलाई आज खेल्न प्रोत्साहित गर्दा उनीहरुको आर्थिक भविष्य समेत असुरक्षित रहनेछैन । र, आम अभिभावकरु आस्वस्त हुन सक्ने सरकारसँग दिर्धकालीन सोंच, योजना र कार्यान्वयन गर्ने इमान्दारीता हुनु महत्वपूर्ण छ । नत्र नेपाली खेलकुदको अँध्यारो भविष्यतर्फको यात्राको शिलशिला चलिरहनेछन । 

Comments

लोकप्रिय पोष्टहरू

अनि रोशन भाइले टिपेछन् ६ बाल्टिन बेरी

गएको साल, हेर्दै कलिला देखिने दुई जना ठिटाहरू तिक्कुरिला रेल बिसौनीको कुनामा मस्त चुरोटको पफ लिदैं गरेका बेला, "भाइहरू नेपाली हो ?" भनेर मैले सोधेको थिएँ । मेरो प्रश्न भुँइमा झर्न नपाउँदै, आफूले तान्दै गरेको चुरोट आफ्नो साथीलाई दिदैँ, झन कलिलो देखिने ठिटोले भनेथ्यो, "हो दाई । कसरी पो ठम्याउनु भो ?"  दुई फरक मुहारको बनोट लिएका मानिसहरू सँगै बसेर एउटै चुरोट तान्दैछन् भने ती पक्कै नेपालीहरू हुनुपर्छ, त्यसमाथि तिमीहरू नेपाली मैं बातचित गर्दै थियौ नी त । मेरो जवाफ सुनेपछि त्यो ठिटोले कपाल कन्याउँदै भनेथ्यो, "हाउ दाजु पनि, सारै मजाको पो हुनुहुदोँ रहिछ !" मैले बात मार्न खोज्दा, निसंकोच बात मार्न खोज्ने ठिटो त पूर्वतिरको लिम्बु भाइ रहेछन् । अनि खासै बात मार्न नचाहने चाँहि रहिछन् - काठतिरका बाहुन भाइ ।  त्यो दिन ती भाइहरू हेलसिन्कीबाट सवा घण्टाको रेल यात्रामा पुगिने ठाउँबाट काम पाइने आशामा साथीलाई भेट्न आएका रहेछन् । आफूलाई भेट्न निम्ता दिएको साथीसँग भेट  नभएपछि  कामको खोजीमा हेलसिन्की झरेका उनीहरूलाई  आफू बस्ने ठाउँतिर फर्कने क्रममा मैले भेट्न पुगेको थिएँ । छोटो भ...

घर कहाँ हो दाजुको ?

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो ' पिरती ' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।" तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?" म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्...

मेरो एउटा साथी छ (हुनुहुन्छ)

 " नीराजन, मेरो बेस्ट फ्रेन्ड हो ।" जन्मेर २६ वर्ष बिताएको देश नेपालमा मलाई यस्तो भन्ने कोही थिएन् । तर यतै फिनल्याण्ड आइपुगेपछि,  मलाई यस्तो भन्ने एक जना भेट्टिएकी थिइन् ।  जोसँग बसेर एकै कप चिया वा कफि पिएकै थिइँन्, मैले । मनभरीका बह न मैले उनीसँग केहि पोखेकै थिएँ, न त उनले विशेष केही त्यस्त्तो साझा गरेकी थिइन् मसँग । तर मलाई चिन्ने र मसँग सम्पर्कमा रहेका धेरै साथीभाइसँग उनले सुनाउन बिर्सेकी रहिन्छिन् कि निराजन उनको बेस्ट फ्रेन्ड हो ।  यो पढ्दै गर्दा यहाँलाई लाग्ला, कि आफूलाई बेस्ट फ्रेन्ड बताउने साथीका सम्बन्धमा लेख्ता पनि यसले किन भूतकालको प्रयोग गर्यो ? प्रश्न स्वभाविकै हो तर मेरो जवाफ अलिकति अस्वभाविक लाग्न सक्ला यहाँलाई । कि मलाई बेस्ट फ्रेन्ड भन्ने उनको, खासमा म  फ्रेन्ड पनि थिइँन् । न उनी थिइन्, मेरो कुनै त्यस्तो विशेष मित्र । बस्, हाम्रो सामान्य चिनजान मात्र थियो । केहि मानिसहरू हुँदारहेछन्, जो सामान्य चिनजानलाई मित्रताको नाम दिदाँरहिछन्, उनले जस्तै । अनि कोही यस्ता पनि हुँदा रहिछन् कि जोसँग हामी विशेष सामिप्यतामा भएको ठानेका हुन्छौं, तर उनीहरूका ...

क्लोरिनको झोल, वैज्ञानिकहरू र मेरी बोइको मुड्की

मेरो बाल्यकाल लगभग बोईसँगै बित्यो । त्यो चकचक गर्ने समय भएकाले मेरो चकचकसँग बोईलाई बेलाबेलामा झिझो लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यसैले मैले अति नै अटेर गरेपछि बोईले मलाई भन्नुहुन्थ्यो -  "अहिले गाडूँला मुड्की (मुड्कीले हान्छु) ।" तर अहँ कहिल्यै पनि एक झापड खानुपरेन । मुड्की नै खानु नपरेपछि मेरो चकचक थामिने कुरै थिएन, त्यसैले बोईले पनि मुड्की गाडूँला भन्न छाड्नुभएन अनि मैले चकचक गर्न । मेरी बोईले यस धरा छोडेको पनि यहि हिउँदमा बर्षदिन पुग्दैछ, तर बोईले भन्ने गरेको "अहिले गाडूँला मुड्की" मेरो मनमा गडिरहेको छ, अनि यसो सोच्छु, दुईचार पटक बोईले साँच्चिकै मुड्की गाड्नुभएको भए, मेरा चकचक उहिले पहिले नै खत्तम हुन्थे कि ?  तर खासमा चकचक भन्ने जिनिस त्यत्तिकै खत्तम भएर गैहाल्ने कुरो हैन रहेछ । न त यो उमेर बढ्दै गएपछि आफै घट्दै र पछि निस्तेज नै हुने रहेछ । यसले खासमा उमेर बढ्दै गएर केश पाक्दै गएपनि आफ्नो स्वरूपमा अलिकति फेरिदै तरह तरहका रूपमा प्रकट हुँदै पो जाँदो रहेछ कि ? भन्ने निचोडमा पुगेको छु । यस्तै केहि केश पाक्नै थालेका मान्छेहरूको चकचक कोरोनको त्रास बढ्दै गएपछि अलिकति भि...

बोई, बार्ह वर्षमा खोलो किन फर्किएन् ?

हिजो भर्खर जस्तो लाग्छ, २७ औं वसन्तमा हिड्दै गरेको म विना कुनै योजना देश छाडेर परदेश हिडेको । आज १२ वर्ष नाघिसकेछ, परदेश भनिएको ठाम देशजस्तै अनि देश ठानिएको ठाम परदेशजस्तै भएको । मेरी बोइ भन्नुहुन्थ्यो, "बार्ह बर्षमा खोलो फर्किन्छ ।" बार्है बर्ष वितिसकेछन्, म मान्छे भएर होला सायद आफूले आएको बाटैबाटो घर फर्किन नसकेको ! बोइ नफर्किने गरी गएको पनि ५ वर्ष त नाघिसकेछ, सायद अझै हुनुहुन्थ्यो भने फोन गरेर म सोध्दो हुँ, - बोइ बार्ह वर्षमा खोलो कसरी फर्किन्छ ? सिकाइमाग्दो हुँ फर्किने सुत्र, शिरोपर गर्दो हुँ ती सुत्रहरू र लाग्दो हुँ ढोडेनीको पक्की पुल तरेर किनारै किनार तेर्सिएर घैयारासम्म अनि अलिकति माथि उक्लिएर हाम्रा जिजुको पालादेखिको हाम्रो स्थायी ठेगाना उही ढुंगेपाली टोलमा । छिर्दो हुँ आफ्नै मेहनतले बनाएको साढे दुई तले पक्की घरको दैलोभित्र ।           दिनहरू यस्ता पनि थिए, जहिले म कविताहरू लेख्ने गर्थेँ । मेरा कविताहरूमा देश छाड्नेहरूलाई स्वदेशमैं बस्नु भनेर आव्हान हुने गर्थे । अहिले म तीनै कविताहरूका पात्र बनेर आफैले बाँच्नु परेको परिस्थितीलाई पचाउने प्रयत्न गर्दै...