Skip to main content

Posts

Showing posts from December, 2009

आउने यो नयाँ वर्षमा

कैयन कठिन दिन र रातहरू पट्यारलाग्दो ढंगले बिताइसके पश्चात ः आजदेखि हामी विवश नेपालीहरूले २००९ लाई विदाई गरी उहि विवश मनस्थिती लिएर व्यग्रतापूर्वक ईश्वी सन्को अर्को एउटा नौलो वर्ष २०१० को स्वागत गर्न लागि रहेका छौं । लाग्दछ, यो वर्षले आफ्नो पहिलो प्रहर बिताइरहँदा हामी नेपालीहरू हाम्रो देश र हामीहरूको नौलो र बैज्ञानिक ढंगले पुनर्संरचना गर्ने गरी तयार पारिएको एउटा दस्तावेजका रूपमा ‘नयाँ नेपालको नयाँ संविधान’ पाएका हुनेछौं । खैर, यो हाम्रो स्वस्थ र आशावादी मस्तिष्कले कल्पना गरेको (तर सायदै पूरा नहुने) एउटा मृगतृष्णा मनमा लिई राखेको जस्तो पनि हुन सक्ला । तथापी हामीले तत्कालै यो नयाँ वर्षमा केही हुन्छ कि भनेर सोच्नु पनि हाम्रो मुर्खता मात्र पो हुने हो कि ! नेताहरू (भन्न पनि लाज लागेर आउँछ) ले सायद ईश्वी सन्को यो नयाँ वर्षमा कसरी हुन्छ सत्तामा आफू र आफ्नो पार्टीको गतिलो उपस्थितीका लागि सपना साँचिरहेका होलान् । कोही आफ्ना परिवार, इष्टमित्र र कार्यकर्ताहरूको वथान बोकेर नेपाल राज्यको राज्यकोषको चरम दुरुपयोग गरी विदेश सयरको योजनाको तानाबाना बुन्दै होलान् । कतै, कोही अरुहरू बन्द, हडताल, चक्काजाम ...

जय लोडशेडिङ !

"हत्तेरिका ! फेरी मर्‍यो यो टाउको लाउनी !" गृहलक्ष्मी राइसकुकरबाट चामलपानी प्रेसरकुकरमा खनाउदै भन्छिन । म सामाजिक बिषयको 'जलस्रोत' पाठको तयारी गर्दैछु। पाठमा टलक्क टल्किने अक्षरमा लेखिएको छ – जलस्रोतमा विश्वमा नम्बर दुई धनी देश, त्रियाशी हजार मेगावाट बिद्युत उत्पादनको अनुमानित गणितिय आकडा ! गृहलक्ष्मी मलाई आवाज दिन्छिन –'के नचाहिने धन्दा हो त्यहाँ ? आउनुस यो प्रेसरबाट चामलपानी राइसमा खन्याउनुस्, लाइन आयो !' 'ल आज चै भात छिट्टै पाक्ने भयो' मनमनै सोच्दै म गृहलक्ष्मीको आदेश स्विकार्छु । 'धत फेरी चट भयो' सबै चामलपानी राइसमा खन्याउन नपाउदै बिजुली कट ! भएन फसाद ! दुर्लभ ग्यासको खर्च ! मैले अरु सोच्न नपाउदै बिजुलिको पुनरागमन हुन्छ। गृहलक्ष्मी थन्थन गर्दै भात बसाल्न पुग्छिन। आज चै बिद्यालय टाईममा पुगिने भयो मैले हर्शित भावमा अभिब्यक्त गर्छु उनी खिसी गर्दै ओठ लेप्राउछिन – अहिले बिचैमा कट होला अनी !' पाँच सात मिनटसम्म पनि बिजुली कट नभएपछी म खुशी मुद्रामा भन्छु – 'डार्लिङ तिमी आफ्नो काम गर म मेरो तयारी तिर लागे।' पाठमा नेपालको जलस्रोत...

नेपालको अर्को एउटा कीर्तिमान

वि श्वभरी जलसम्पदामा दोश्रो धनी राष्ट्र भनेर मैले सानै उमेरमा मेरो हरि कंगाल देशको नाम सुनेथेँ । यो सानो हिमाली राज्य जलसम्पदामा धनी हुनु अस्वभाविक विषय त पक्कै थिएन तथापि हरेक कुरामा पछाडी परेको आफ्नो देश कुनै चिजमा धनी छ भनेर सुन्न पाउनु सबैका लागि खुशिको कुरा नै हो । पछिल्ला केही वर्षहरूदेखि हाम्रो देश अरू थुप्रै चिजहरूमा पनि धनी बन्न पुगेको छ । यहाँहरुले पनि अनुमान लगाई सक्नु भै सक्यो होला । हो, तपाइँहरुले गरेको अनुमान सहि हो । नेपाल अहिले बन्द, हडताल, चक्काजाम र तोडफोडमा नाम कमाउनमा धनी मात्र होइन एकदमै आत्मनिर्भर बनेको छ । यी सब गर्नको लागि हाम्रो राष्ट्रका राजनैतिक दलहरुलाई न विदेशी प्रभुको आर्शीवाद चाहिन्छ न त उनीहरूको आर्थिक सहयोग नै । अब यहाँहरूलाई लाग्ला यो सब थाहा भैरहेको कुरा न हो बेकारमा यस्तो लेखेर के टाइम पास गरेको होला ? तर कुरो त्यसो मात्र होइन् । यहाँहरूलाई जानकारी होस भन्ने ठानेर मैले यहाँ हाम्रो देशले एउटा अर्को क्षेत्रमा गरेको ठूलो परिवर्तनका सम्बन्धमा केही लेख्ने जमर्को गरेको छु ।प्रिय, नेपालबाहिर रहनु हुने आदरणीय नेपाली दाजुभाई तथा दिदीबहिनीहरू, नेपालमा विकासका ...

नांगा नाचहरू (कविता)

डान्सबारमा यौवनाहरूको नांगो तर सुकोमल र पारदर्शी नृत्यप्रति औला उठाउनेहरू हो खबरदार ! बन्द गर – ती बेफ्वाँकका आपत्तिहरू ! तिनले लुटेका छैनन् गरिप जनताहरूलाई तिनले लुछेका छैनन् देशलाई ! त्यसैले, खबरदार ! बन्द गर – ती बेफ्वाँकका आपत्तिहरू ! बरू, सक्छौ भने गर्न सडक, सदन र सत्तामा आफ्नो भद्दा अभिष्टहरूको देखाईरहेछन् – जसले नांगा नाचहरू सुस्वागतम् ! बुलन्द पार– तीनका बिरूद्धमा आपत्तिहरू ! तिनले चुसेका छन् गरिप जनताहरूलाई तिनले लुटेका छन् देशलाई ! त्यसैले, सुस्वागतम् ! बुलन्द पार– तीनका बिरूद्धमा आपत्तिहरू !

आन्दोलन नामको आँशु चुवाईं

माओवादीले आफ्नो तेस्रो चरणको आन्दोलन आजबाट सिद्धिएको घोषणा गरेको छ । लगातारको ७२ घण्टे नेपाल बन्दपछि आन्दोलन समापन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड तथा संयुक्त जनआन्दोलनका अध्यक्ष बाबुराम भट्टराईले आजको मितिदेखि आफ्नो तेस्रो चरणको आन्दोलन समाप्त भएको घोषणा गरेका छन् । आन्दोलन समाप्तीको घोषणा लगत्तै देशभरका पसल तथा व्यापारिक केन्द्रहरू खुल्न शुरु गरे भने तीन दिनदेखि बन्द सवारी साधनहरु बिस्तारै सडकमा छाउन थालेका छन् ।काठमाडौं बानेश्वरको समारोहलाई सम्बोधन गर्दै, माओवादी नेताहरुले वर्तमान माधवकुमार नेपाल नेतृत्वको सरकारलाई कठपुतली, रोबोट र बिदेशी प्रभुको आडमा स्थापित सरकारको संज्ञा दिदैँ १ महिनाभित्रमा राष्ट्रपतिको कदम नसच्चिएमा त्यसबाट हुने हरेक खालको परिणामको भागिदार वर्तमान सरकार नै हुने स्पष्ट पारेका छन् । नेताहरुले भनेका छन् – विदेशी प्रभुका सामु घुँडा टेक्ने नोकरशाह र दलालहरुले नेपाली जनताको भविष्य डामाडोल पारेका छन् । यो बन्द, हडताल सबै नागरिक सर्वोच्चता स्थापनाका लागि भएको जिकिर गर्दै उनीहरुले थपेका छन् – माओवादीको यो आन्दोलनमा माओवादी कार्यकर्ता र शुभेच्छुक मात्र सह...

साला आन्दोलन र मेरो रित्तो मन

हिजो दिनभर सडकमा म साइकलमा चढेर यसरी कुदिरहेँ मानौं म एउटा जोकर बनिरहेको छु । आधुनिकताले चुर्लुम्मै डुबेको हाम्रो समाजमा म साइकल चढेर यताउता काममा हिड्नु समाजका आँखाले मलाई फाल्टु जोकर बाहेक केहि नदेख्नु नै हो । माओवादीले आब्हान गरेको आमहडतालका कारण आफ्नो व्यस्त समयको व्यवस्थापनका लागि मोटरसाइकल चढ्न नपाउने भएपछि करिब ४–५ घण्टा जति साइकलमा यात्रा गर्न बाध्य भएँ । हिजो दिनभरको साइकल यात्राले आज बिहान करिब आठ बजे मात्र म बिस्ताराको न्यानो छोड्न पुगेँ । जसका कारण बिहान सात बजे नै निश्चित गरेको मेरो आजको स्टाफ मिटिङ मेरै कारण ११ बजे शुरु हुन पुग्यो । यो बन्द, हडताल मेरो जस्तै अरु थुप्रै गरिप गुरुवाको सबथोक चौपट पारेको कुरा सर्वहारा वर्ग पार्टी भनौदो माओवादीले कहिले बुझ्ने होला ? कुन्नी !सुन्दै छु, आमहडतालको कार्यक्रम अझै लम्बिदै छ रे । यो कस्तो दुर्भाग्य हामी नेपालीको ? हामी कतिञ्जेल यसरी बन्द, हडताल र चक्काजामका कारणले पिडीत भैराख्नु पर्ने हो, कुन्नी ? हुन त नेताहरु चुनाव हुँदा ताका नेपाललाई सिंगापुर, स्वीटजरल्याण्ड र अरु सम्पन्नशाली देशहरुजस्तो सभ्य, विकसित र सुसंस्कृत देश बनाउने सपनाहर...

उफ ! यो नेपाल बन्दको राजनीति !

अन्ततः अरु राजनैतिक दल र नागरिक समाजको आग्रहलाई बेवास्ता गर्दै नागरिक सर्वोच्चता स्थापना गर्ने वहानामा एकिकृत ने.क.पा. (माओवादी)ले पौष ५, ६ र ७ गते आम हड्तालको घोषण गरेरै छाड्यो । जसको सवैभन्दा वढी प्रभाव सर्वसाधारण जनतालाई परेको छ । अहिले यसो विचार गर्ने हो भने नेपाललाई आन्दोलनको हावाले कहिल्यै छोड्ने छाँट देखिएन । नेपालमा विगत एक शताब्दीभन्दा बढि समयदेखि विभिन्न नाममा सानातिना आन्दोलन भइरहेका छन् । कतिपय आन्दोलनहरु देश र जनताको पक्षमा भएका छन् भने कतिपय आन्दोलनहरु राजनैतिक दलहरुले आफ्नो अभिष्ट पुरा गन हेतुले भएका छन् । २००७ साल, २०१२ साल, २०१९ देखि २०४६साल हुँदै ६२\६३ को अप्रिल क्रान्तिसम्मका आन्दोलनहरु देशमा प्रजातन्त्र स्थापना गर्नका लागि भएका आन्दोलन थिए किन भने यी आन्दोलहरुमा देशका सम्पूर्ण जनताहरुको उल्लेख्य सहभागिता थियो । यि समयहरुमा नेपाली जनताहरुले १०४ बर्षे जहानिया राणा शासन, नेपाली काँग्रेसको जनविरोधि क्रियाकलाप, ३० वर्षे पञ्चायती कालकोठरी तथा २०६१माघ १९ गतेको राजा ज्ञानेन्द्रले चालेको निरंकुश कदमकाविरुद्ध नेपाली जनताद्धारा गरिएको २०६२\०६३ सालको आन्दोलनको नेपालको राजनैतिक ...

विवाह, राजधानी र जतिय उन्मुक्ती सहितको गणराज्य

प्रेम अन्धो हुन्छ भन्ने सबैले सुन्दै आएको कुरा हो । र, हो – यो एउटा कटु सत्य । यस्तै अन्धो प्रेममा परेर दलित युवा र गैर्‍ह दलित युवतीको प्रेम धरापमा पर्न गएको छ । प्रेम गर्नु त भूल कदापि होईन् तथापि सामाजिक संस्कारमा प्रभाव पार्ने खालको प्रेम गर्दा युवायुवतीले केही बढी चनाखो हुनु भने जरुरी छ । यसरी दलित र गैर्‍हदलितबीचको प्रेमलाई सफलीभूत पार्नका लागि सम्बन्धित जोडी आफैमा सक्षम हुनुपर्छ । राजधानीको अति नजिक भक्तपुर जिल्ला निवासी सागर परियार र संगीता थापा क्षेत्रीले पाँच महिना पहिला गरेको प्रेम विवाहप्रति केटी पक्षले गम्भिर असहमति जनाएकाले ती जोडीहरु अहिले काठमाडौंमा विस्थापित हुन पुगेको विभिन्न सञ्चार माध्यमले उल्लेख गरेका छन् । राजधानीकै छेउछाउमा यस्तो विकराल विभेदको नजरअन्दाज गर्न नसकेका दलहरुले जातिय उन्मुक्तिको लड्डु बाड्दै जातिय संरचनाको गणराज्य घोषणा गर्नुलाई हामी के ठान्न सक्छौं ?

जब सीप हुन्छ हातमा !

यी युवतीको नाम हो – जसमाया पुन । पर्वत शालिजाकी यि विवाहित युवती एक आत्मनिर्भर नारी हुन् । उनी अल्लो धागो कताई तथा अल्लो धागोको कपडा बुन्ने तालिम दिने प्रशिक्षक हुन् । “महिलाहरुले केहि पनि गर्न सक्तैनन् भन्ने आम नेपालीहरुको गलत सोचले आफूलाई आफ्नै सीप र श्रममा बाँच्न अभिप्रेरित गरेको” बताउने प्रशिक्षक पुन प्राय ः अल्लो सम्बन्धि विभिन्न तालिममा व्यस्त रहन्छिन् । मासिक १०,००० सुख्खा कमाईका लागि खाडी मुलुकमा काम गर्न विवश नेपाली युवायुवती तथा बेरोजगार भई नेपालमै आफ्ना सिर्जनशिल समय त्यत्तिकै खेर फाल्ने थुप्रै युवायुवतीहरुका लागि उनलाई एक अनुकरणीय व्यक्तित्वको रुपमा लिन सकिन्छ । कत्तिलाई विश्वास नलाग्न सक्छ, उनको औसत मासिक आम्दानी नेपाल सरकारको एक श्रेणीकृत अधिकृतको भन्दा कम हुँदैन् । उनीबाट हामीले पनि केहि सिक्ने हो की ?

तिम्रो माथि चढ्न आएको हो र ?

यो पटकको काठमाडौं बसाइ अनौठो लाग्दो भयो । बिभिन्न साथीहरुको बसोबास र उनिहरुसँगको कुराकानीबाट काठमाडौंका कथा ब्यथा सुन्न पाइयो । ४ बर्ष पहिले मिनभबन कलेजमा पढदाको भक्तपुरको साथी बिपेशलाई भेट्ने मौका पनि यस्पटक मिल्यो । उसले रत्नपार्कमा भेट्ने कुरा गरेपछी म हान्निदै रत्नपार्कमा पुगे । उसले मलाई नै पर्खेर बसिरहेको थियो । ४ बर्ष पछीको उसको र मेरो भेट आँफैमा एक अपत्यारिलो सत्य झै लाग्यो । उससँग गरिएका थुप्रै कुराहरु रोमान्चक थिए नै । तर त्यो भेटको अघिल्लो रातको कुरा मलाई अझ बरु रोमान्चक लाग्यो । उसले आफुले ठमेलको पीस फेवा नामको एक गेस्ट हाउसमा बिताएको रातको कुरा पनि मसँग शिएर गर्‍यो । उसका अनुसार -उ र उस्को एकजना साथी रातलाई रङिगन बनाउनका लागि उक्त गेस्ट हाउसमा गएका थिए । उस्ले पनि आफ्नो साथीले झै ४-५ जना केटीहरुको हुलबाट एक्जना आफुलाई मन परेको केटी लिएर कोठामा गएछ । चट्ट केटीले आफ्नो शरीरको तल्लो भागमा लगाएको कपडा फुकालेर उसलाई पनि उसै गर्न भनिछ । उसले पनि त्यसै गरेछ । केटीले उसको लिङगमा कन्डम लगाइ दिएछ र आफु माथि आउन भनिछे । तर मेरो साथीले चाँही केटीलाई नै आफ्नो माथि चढ्न आग्रह गरेछ । केक...

राजदरबार देखे पछि

काठमाडौं यात्राको बखतमा यो निर्जन (राजा नभएकाले) राजदरबार देखे पछि मेरो निराश मनोविज्ञानलाई बुझेपछि ट्याक्सी चालकले मलाई आश्वस्त पार्दै भनेथे – “धन्दा नमान्नुस् भाई, अहिले राजा छैन् त के भो ती भन्दा ठूला राजा (हाम्रा नेताहरू) कुनै न कुनै दिन आफूलाई सर्वोच्च राजा घोषणा गरेर यो दरबारमा आउनेछन् ।”

नेपाल, गणराज्य र अनुत्तरित प्रश्नहरू

महान् जनवादी पार्टी एकिकृत ने.क.पा. माओवादीले संविधानसभाले निक्र्यौल गर्नु पर्ने राज्य संरचनाको विषयलाई आफ्नो चुनावी घोषणापत्रमा उल्लेख गरेबमोजिम प्रस्तावित १५ वटा गणराज्यहरूको घोषणा आगामी पौष पहिलो सातासम्ममा गर्दैछ । सस्तो लोकप्रियता प्राप्तीको लालचमा होस् वा आफ्नो हैकमबादी अधिनायकत्वको पुनर्पुष्टिका लागि होस् माओवादीहरूले क्षणिक आवेश र उत्तेजनामा आएर नेपाल र नेपालीको भविष्यलाई दिर्घकालिनरूपमा खतरनाक मोडमा लगेर उभ्याउने भगिरथ प्रयास गर्दैछन् । उनीहरूको यो अपरिपक्व र केटौली पाराले देश निकट भविष्य मै मुठभेडको स्थितीमा पुग्ने अवश्यंभावी छ । जातियताका आधारमा संघिय गणराज्यको नाम दिएर माओवादी नेतृत्वले सिंगो नेपालको रूपलाई टुक्रा टुक्रा पार्ने दिशातिर आफ्ना ध्यानलाई आकृष्ट पारेको छ । नेवारहरुको बाहुल्यता भएको राज्य – नेवा गणराज्य, तामाङ्हरूको बाहुल्यता रहेको राज्य – ताम्सालिङ् गणराज्य, यसैगरी मगराँत, लिम्बुवान, खम्बुवान, खस, मिथिला आदि ईत्यादि । उनीहरूको यो हदको केटौली पाराले देशवासीलाई सशंकित पार्नु अस्वभाविक विषय हुनै सक्दैन् । नेपाली जनताहरूले विस्तारै माओवादीको क्रान्तिकारीता र रा...