सापेक्ष बुझाई

आफ्नो पारामा जिऊन नपाईने,मनखुश गर्न नपाईने व्यक्तिभन्दाबढि व्यक्तित्वको भ्रमले छोपिएपछि साँच्चिकै मान्छे हुनै नमिल्ने हाय ! कथित ज़िन्दगी ! हाय !थकित जिन्दगी !
मुस्कुराउँदा - दम्भ घोप्ट्याएको आरोप लाग्ने डर ! दु:खी हुँदा - पराजित भएकोमा खिसीटिउरी होईने पीर ! बोल्दा - बुझक्कड भएको  आक्षेप खाईने नबोल्दा - आडम्बरीको पगरी पाईने हाय ! कथित ज़िन्दगी ! हाय ! थकित जिन्दगी !

२१. एउटा मेहनती युवा कृषक
तिनताका उहाँ गाउँबाट दिनदिनै बागलुङ जानुहुन्थ्यो । पेशाले जे.टि.ए. हुनुहुन्थ्यो । बागलुङमा एउटा गैर्‍ह सरकारी संस्थामा कार्यरत हुनुहुन्थ्यो । कहिलेकाही जागिर गरेर फर्कदै गर्दा हाम्रो बालाई आँगनतिर देखेपछि उहाँ हाम्रो घरमा पस्नुहुन्थ्यो । र, केहिबेर बुबासँग चियागफ गरेर घरतिर लाग्नुहुन्थ्यो । त्यतिखेर कम र मसिनो आवाजमा बोल्ने उहाँको मिजासिलो स्वभावले मलाई भुतुक्कै पार्दथ्यो । 
चिया गफ गरेर उहाँ विदाभैसकेपछि बुबाले टिप्पणी गर्नुहुन्थ्यो – नीरजी अत्यन्तै मेहनती मान्छे हो । मतिर हेर्दै उहाँले प्रश्न तेर्साउनुहुन्थ्यो – उहाँको घर गएको छस ? कहिलेकाही त्यता गएको बेला हेर्नू उहाँले घर वरिपरी करेसाबारीमा कसरी तरकारी खेती गर्नुभएको छ । आफ्नो घरमा खानलाई मात्र हैन, बजारमा लगेर बिक्री पनि गर्नुहुन्छ ! त्यतिन्जेलसम्म मलाई उहाँको घर कहाँ थियो थाहा थिएन । पछि बाले त्यहाँ छ भनेर बताएपछि नै मैले थाहा पाएको थिएँ । र, कुनै दिन म उहाँको तरकारी खेती नियाल्न पनि गएको थिएँ । उहाँ बारीमा काउलीको बोटहरु नेर केहि गर्दै हुनुहुन्थ्यो ! 
उहाँले कृषि प्राविधिकका रुपमा काम गर्ने संस्थामा स…

अल्बर्ट हब्बर्डले भनेका छन् – साथी भनेको त्यो हो जसलाई तिम्रो बारे सबै थाहा हुन्छ, र पनि माया गर्छ ! (“A friend is someone who knows all about you and still loves you.”  ― Elbert Hubbard) हो, म मेरा तीनै तीनसाथीहरुका बारेमा लेख्तैछु जो सँग मेरा जीवनका स्वर्णीम पलहरु ब्यतित भएका छन । जो सँग म ठुस्केको छु । जो मसँग ठुस्केका छन । ठुस्काई एकै निमेश पनि लम्बाउन सकेको छैन र फेरि कुद्दै उनीहरु कहाँ म पुगेको छु । दौड्दै उनीहरु म भएको ठाउँमा आएका छन । ती तीनै साथीहरू जसलाई मेरा उज्याला पक्षहरु थाहा छ, जसको अँध्यारा पक्षहरु म जान्दछु । जसका उज्याला पाटाहरु मेरा यादमा झल्झल्ती आउँछन् जो मेरा अँध्यारा पाटाहरुलाई पनि स्वीकार गर्दछन् । मैले जिद्धी गर्दा मेरा जिद्धीहरु सहर्ष स्वीकारेका छन उनीहरुले ! म एकछिन चुपो लाग्दा किन निराश भएको ? किन नबोलेको भनेर उनीहरुलाई पिडा हुने गथ्र्यो ! जो मभन्दा अरुसँग बढि बोलेका दिन मलाई दुख लाग्थ्यो ! जलन हुन्थ्यो ! अब्यक्त पिडा हुन्थ्यो ! सायद उनीहरुलाई पनि त मलाई जस्तै नै हुन्थ्यो होला नी !
केस्रा केस्रा गरेर उनीहरुसँग बिताएका पलहरु लेख्ने नै हो भने यी हजारौं शब्दहर…

त्यस्तै दश वर्ष पहिले मलाई विदेशबाट दाईले फोन गर्दा मैले भनेको थिएँ – “दाई, सेकेण्ड लेफ्टीनेन्टमा देखिन खोजेको काठमान्डु जानु पर्ने !”  दाईले सोध्नुभएथ्यो – “आठ हजारले पुग्छ ?” दश वर्ष पहिले आठ हजार मेरा लागि आठ लाख बराबर थियो ।  भोलीपल्ट दाईले पठाएको आठ हजार लिएर म काठमान्डु हानिएको थिएँ मित्र विनयसँग !  अनि बच्चै हुँदाको कुरो, म माग्थेँ – “दाई, त्यो हजुरको गोली भएको ज्याकेट मलाई हैं !” दाई भन्नुहुन्थ्यो – “अहिले चुपबस, म पछि दिन्छु, यो ज्याकेट मलाई कस्तो मन पर्छ !” त्यसको केहि समयपछि दाईलाई नै अत्यन्तै मन पर्ने ज्याकेट मैले पाएको थिएँ । खासमा दाई अर्थात मेरा मामाको छोराका थुप्रै राम्रा कपडाहरु लगाएको छु मैले बच्चा हुँदा । सायद जड्यौरी भनिन्छ त्यसलाई, तर मलाई दाईले त्यो मेरो हक जस्तै बनाईदिनुभएको थियो । जड्यौरी हैन ! भर्खर आइ कम पढ्दै गरेको मलाई, एकदिन दाईले सोध्नुभएको थियो – “टिथको सिङगुलर फर्म के हो ?” कसम मलाई त्यसको जवाफ आएन । अनि दाईले एकदम झपार्नु पनि भो – “तँलाई यत्ति आउँदैन, मेहनत गर, अंग्रेजी वीक छ तेरो !” त्यहि दिन हो मैले टिथको सिङ्गुलर टुथ भन्ने जानेको ! गोलो अनि गोरो अन…

फेसबुकमा कुरा हुँदै गर्दा एकदिन मैले उनलाई बताएथेँ – “तिमीबाट म निकै प्रभावित छु । तिमी मेरा जीवनका २८ प्रेरक ब्यक्तिहरु मध्ये एक हौं । तिम्रा बारेमा लेख्दैछु म ।” यसो भन्दा उनी रिसाईन । जवाफमा भनिन – “यदि तिमीले मेरा बारेमा लेख्यौ भने म सम्झने छु कि तिमीले मलाई सम्मान हैन दुव्र्यवहार गर्दछौ । सबभन्दा बढि घृणा गर्दछौ !” उनले यस्तो भन्दा मलाई दुख लाग्यो । सम्झाएँ पनि उनले मेरो कुरामा सहमत जनाईनन । तर मेरो उद्देश्य उनको आत्मसम्मानमा ठेस पु¥याउनु हैन । असम्मान गर्नुपनि हैन । साथी, मलाई माफ गरिदिनु मैले तिमीलाई आफ्ना प्रेरकहरु मध्ये एक ब्यक्तित्व नमानी रहन सकिनँ ! हो, मैले तिम्रा प्रेरणाहरुका खातिर केहि शब्दहरू अभिब्यक्त नगरी रहन सकिनँ ! कृपया सक्छौ भने माफ गरिदिनु ! स्नातकोत्तर तहको कक्षाहरु तर्किक हुनुपर्ने, बहसमुलक हुनुपर्ने, विचार विमर्श र तर्क वितर्क पनि हुनुपर्ने तर हाम्रो कक्षामा त्यस्ता केही अभ्यास उस्तो भएनन । हुन त पढ्दापढ्दै एक वर्षमा पलायन भएको मैले आद्योपान्त मूल्याङ्कन गर्न सक्दिनँ पनि तर बेलाबेलामा तिमीले कक्षा हुँदै गर्दा पोख्ने असन्तुष्टिहरुमा मेरो पनि सहमती थियो । तिमील…

जहिले जहिले म उहाँलाई स्मरण गर्न पुग्दछु लाग्छ – उहाँ म्याग्दीमै नभएर अन्त कुनै भूगोलमा जन्मिएको भए ? हुनसक्छ, नेपाली साहित्यकाशमा एउटा सशक्त नारी हस्ताक्षरका रुपमा निसन्देह उहाँको नाम समुज्ज्वल हुन्थ्यो । निसन्देह उहाँका सृजनाहरु अझ अरु विस्फारित हुन पाउँथे । मलाई लागेको छ – उहाँले यति धेरै अल्छयाई गर्नुहुन्थेन सायद साहित्य साधनाका लागि ! म लेख्तैछु एक नारी स्रष्टाका बारेमा, जसले म्याग्दीको साहित्यमा धेरै गर्न सक्ने सम्भावना थियो । थाहा छैन, उहाँलाई वातावरण मिलेन वा उहाँले सक्रिय हुन चाहनुभएन । तर केहि वर्ष अगाडिदेखि साहित्यिक क्रियाकलापमा लाग्दै गरेको मलाई उहाँले थुप्रै पटक पृष्ठपोषण दिने काम गर्नुभएको छ । मलाई हौसला दिदै आउनुभएको छ – सन्तुलित बन्नका लागि ! सत्य र तथ्यपरक लेखाईका लागि ! उहाँ अर्थात मलाई अविच्छिन्न साहित्य र पत्रकारीतामा क्रियाशिल हुनका लागि प्रेरित गर्ने प्रेरक ब्यक्तित्व म्याग्दीकी शसक्त नारी हस्ताक्षर – रेखाकौशल रेग्मी ! बिक्रमादित्यको ६० को पूर्वाद्धमा मेरो सम्पादकत्व एवं प्रकाशनमा एउटा साहित्यिक प्रकाशन निक्लन्थ्यो म्याग्दीमा । हामीले त्यसको नाम रत्न साहित्यिक …

“अहिलेका डि.एस.पी. ले त फलनाहरुलाई भेटै दिएनछन् ।” सरुवा भएर उहाँ म्याग्दी आईसकेपछि उहाँको बारेमा मैले सुनेको पहिलो टिप्पणी त्यहि थियो । त्यतिन्जेलसम्म हाम्रो जिल्लामा आएका प्रहरीका अधिकृतहरु कि ती एमालेका प्रिय हुन्थे, कि काङ्ग्रेसका । तीनका आफ्नै आसेपासेहरु हुन्थे । जतिखेर पनि एमाले र काङ्ग्रेसीहरुको ठूलो घेराभित्र उनीहरु उकुसमुकुस हुन्थे । जिल्लास्तरका काङ्ग्रेसी र एमालेका नेताहरु, ब्यापारी र कथित समाजसेवीहरुबाहेक अरुको पहुँच उनीहरुसम्म पुग्दैनथ्यो । तर यी नयाँ आएका प्रनाउ चाँहि आफ्नो फुर्सदको समयमा छानिएका र जिल्लाको विकासमा इमान्दारपूर्वक लागिपरेका एकाध नेताहरु, प्राध्यापक र केही विद्यार्थीहरुका माझ आफूलार्इ सिमीत गर्न चाहनुहुन्थ्यो । त्यसकारण मलाई पनि उहाँलाई भेट गर्ने चाहना भित्रैबाट पलाएर आयो ! नयाँ डिएसपीलार्इ अर्थात योगेश्वर रोमखामीलार्इ ! म्याग्दीको टेलिफोन डाइरेक्ट्री सायद म्याग्दी जेसिजको प्रकाशन थियो त्यो, त्यही सानो टेलिफोन नम्बरको सूचीभएको पुस्तिकामा प्रनाउ निवासको नम्बर पत्ता लगाएर मैले उहाँलाई कल गरेको थिएँ ।  “नमस्कार, प्रनाउ निवास ! यहाँको के सेवा गर्न सक्दछु ?” फ…

उनीहरुले उहाँलाई पागल भने । म भन्छु, उनीहरुले उहाँलाई पागल बनाए ! एउटा ओजिलो व्यक्तित्व ! एउटा ओजपूर्ण ब्यक्तित्व ! जो बाँचुञ्जेल गलत प्रवृती, कुरिती र गवाँरहरुका बिरुद्ध लडिरह्यो । त्यो ब्यक्तित्व – जसले एउटा शानको जीवन बाँच्यो, जसले चरम पीडा पनि भोग्यो ! जसलाई मान्छेहरुले हाईहाई गरे, जोसँग मान्छेहरु तर्कीतर्की पनि हिडे । त्यो शिक्षाको उज्यालो जसले पोखराका धेरै अँध्यारा बस्तीहरुमा ज्ञानको प्रकाश दिलायो, त्यो चम्किलो तारा जसले म्याग्दीमा उच्च शिक्षाको प्रवेश गरायो । हो, त्यहि प्रदिप्त नक्षत्र जसलाई मेरो जन्मभूमिले आफ्नो काखमा खेलाउने सौभाग्य प्राप्त गर्‍यो, त्यहि ब्यक्तित्व नाताले मेरो मावलतिरका हजुरबा ! र, सानिन्ध्यताले मेरो गुरू ! मेरो पथप्रदर्शक ! विराट ललाट भएका मान्छेहरुको भाग्य दरो हुँदैन । हो, मैले सुनेको मान्छेहरुले यसै भन्थे ! त्यस्तै विराट ललाट उहाँको पनि थियो मेरो आदरणिय गुरूको, मेरो बोगटी सरको ! म जान्दिनँ विराट ललाट भएकै कारण उहाँको भाग्य दरो थियो/थिएन । म यति जान्दछु, बोगटी सर भाग्यमा विश्वास गर्नु हुन्थेन । किनकी उहाँ भाग्यवादी हुनुहुन्थेन । उहाँका पुर्खाहरुले मन्दिर ब…

म नौ कक्षामा पढ्थे त्यो बेला । शुक्रबारको दिन घर आएपछि म मामाघर गएको थिएँ । त्यो जेष्ठ महिनाको दिन थियो । माइजुले आफूले पढ्दै गरेको नवयुवाबाट एक जना ब्यक्तिको बारेमा सुनाउनु भएको थियो । त्यतिन्जेल सम्म मैले त्यो मनुवाका बारेमा केही थाहा पाएको रहिनरछु । माइजुले भन्नुभो – रुपचन्द्र विष्ट थाहा छ तिम्लाई ? नेपालको दार्शनिक हो ! मैले थाहा छैनको भावमा मुन्टो हल्लाए पछि माइजुले मलाई “थाहा” आन्दोलनका बारेमा केही बताउनुभएको थियो । मैले खासै केहि बुझिनँ त्योबेला । पछि कलेज पढ्न थालेपछि रुपचन्द्र विष्टका बारेमा पढ्दै र बुझ्दै गएपछि उनको चेतनाको स्तरले मलाई राम्ररी तान्दै गयो । रुपचन्द्र विष्टका बारेमा पढ्दै जाँदा जति उनी एउटा अनौठो मान्छे हो भन्नेमा म पूरै निश्चित भएँ ।  मैले पढेपछि थाहा पाएँ – रुपचन्द्र विष्ट त्यस्तो मान्छे, जसले हरेक गलत कृत्यको विरोध गरे । उनकै शब्दमा पञ्चायत एउटा “महाडाँकातन्त्र” थियो र उनी त्यो “महाडाँकातन्त्र”को विरोधमा आफूलाई उरालिरहेका थिए । देशलाई खोक्रो पार्न उद्यत मण्डलेहरुको कुरुप तस्वीरलाई बाहिर ल्याउने काममा उनी जीवन पर्यन्त लागिरहे । जीवनकालभर उनी सधैं जनता र चेत…

म बच्चै थिएँ त्यतिखेर जतिबेला उनी बुढ्यौली उमेरमा पनि सक्रिय जिन्दगी बाँच्दै थिए । त्यतिखेर उनको उमेर कति थियो म उति भेउ पाउँदिन तर उनको मुहारमा जुन ‘चमक’ म पाउँथे त्यो अतुलनिय चमक थियो । त्यहि आकर्षणले भरिएको चमक लिएर उनी बेलाबेलामा हाम्रो घरमा आउने गर्थे । उनी बुढै भएपनि तगडा थिए । जजसकोमा उनले काम गरे र खाना खाए उनीहरुको जिकिर थियो – “बाँकेको जस्तो खुवाई गाउँमा कसैको छैन !” काम त उनी अरु केहि गर्दैनथे सिवाय दाउरा चिर्नु बाहेक, तर उनको दाउरा चिराई गाउँमै अरु कसैको थिएन । उनको दाउरा चिर्ने सीपको तारिफ नगर्ने गाउँमा कोही थिएन । हुन पनि उनको त्यो सिप बेजोड थियो । एकदम तारिफयोग्य ! हो, उनै बाँके मामा जसलाई दाउँरा चिर्नका लागि सबै गाउँलेले निम्ताउने गर्थे । कहिले काही त निकै दिन सम्म उनलाई पर्खनु पर्ने हुन्थ्यो । जब घरमा खाना बनाउनलाई दाउरा सकिएको हुन्थ्यो अनि आमाको गनगन शुरुहुन्थ्यो – “यी बाँके दाईलाई दाउरा चिर्न आऊ है भनेको नी एक महिना भैसक्यो, अहिले सम्म आछैनन ।” हाम्रा बालाई पार्टीको बाहेक घरको काम गर्ने खासै फुर्सद नहुने अनि म र भाई सानै, त्यसकारण पनि आमालाई निकै दुख थियो त्यतिखेर …

उहाँ अर्थात मेरो छिमेकी दाई, हामी गोपाल दाई भन्थ्यौं । पछि उहाँको स्कुल भर्नाहुँदाको नामले बोलाउन थाल्यौं – प्रदिप दाई ! म भन्दा तीन÷चार कक्षा सिनियर दाई । विद्यालयका मेधावी छात्रहरु मध्ये एक । मलाई राम्ररी सम्झना छ–  उहाँले प्रायः प्रथम वा द्धितिय स्थान हासील गर्नुहुन्थ्यो । कितावी ज्ञान मात्र हैन बाहिरी ज्ञान पनि राम्रो थियो उहाँको ! उहाँ मेरो सदनको टोली नेता पनि हुनुहुन्थ्यो । र, हामीहरु हाजिरीजवाफ प्रतियोगितामा सधैं पहिलो हुन्थ्यौं ।  म प्रायः उहाँकोमा गैरहन्थेँ । मेरो घरबाट १ मिनेट भन्दापनि कमको दुरीमा उहाँको घर अवस्थित छ । यसकारण पनि मलाई उहाँको घरमा आउजाउ गर्न सजिलो हुन्थ्यो । म भन्दा पाका उमेरकाहरुमध्ये प्रदिप दाईले नै हो मलाई पहिलो पटक “तिमी” भनेर सम्बोधन गरेको । सामन्यतयाः हाम्रो गाउँघरतिर आफूभन्दा सानोलाई तँ भनेर होच्याएर बोलाउने चलन थियो त्यतिखेर । एकदिन प्रदिप दाईलाई मैले प्रस्ताव राखेको थिएँ – “ल दाई अबदेखि म तँलाई तपाइँ भन्छु, तपाइँ मलाई तिमी भन्नुस ल !” र, उहाँले सहर्ष मेरो प्रस्तावलाई स्वीकार गर्नुभयो । त्यसदिनदेखि उहाँले मलाई ‘तिमी’को सम्बोधन गर्न थाल्नुभयो, अनि मैल…

गाउँले नाता छ उहाँसँग मेरो । त्यसैले म उहाँलाई माईला मामा भन्दछु । धेरैजसोले उहाँलाई माल्दाई भन्छन् । पेशाले उहाँ विद्यालयको पाले हुनुहुन्छ । त्यसैले धेरैजनाको लागि उहाँ हाँसोको पात्र हुनुहुन्छ । किनकी हाम्रो समाज नै त्यस्तै छ – निर्धाहरूलाई हेप्ने ! मेरा गाउँलेहरुका लागि एक निर्धा ब्यक्ति उहाँ मेरा लागि भने आदर्शका ब्यक्ति मध्येको एक हुनुहुन्छ । उहाँप्रति सम्मान जागेर आउँछ मलाई ! म बच्चैछँदा खेरीदेखि उहाँसँग मेरो राम्रै हिमचिम भो ! उहाँले “जागिर” गर्ने विद्यालय र मैले अध्ययन गर्ने विद्यालय एउटै भएकाले पनि उहाँसँग धेरै जसो भलाकुशारी हुने गर्दथ्यो मेरो । खासगरिकन एक बजेको छुट्टीमा बोइकोमा आएर खाजा खाएर स्कुल फिर्ता हुँदा १०–१५ मिनेट बाँकी नै हुन्थ्यो र त्यो समय म घन्टी झुन्डाएको कुनामा उहाँसँग गफ गरिरहेको हुन्थे । अलि ठट्यौली पाराको मान्छे हुनुहुन्थ्यो त्यतिखेर त्यसकारण पनि उहाँसँग गफिन मलाई निकै मन पर्दथ्यो । के के कुरा गरेर हसाईराख्ने ! उत्तीखेरै रोएको नक्कल गर्ने, अनि उत्तिनै खेरी राक्षस यसरी हाँस्छ भनेर ठूलो र धोद्रो आवाजमा हाँस्ने । अङ्ग्रेजी र नेपाली मिलाएर लामो समयसम्म एकोहोरो …

मलाई क्रान्तिकारीहरू मन पर्छ । मलाई जल्लादहरू मन पर्दैन । क्रान्तिकारीहरू ती हुन जोसँग सर्वहारावर्गको उत्थानको सपना हुन्छ । परिवर्तनको विश्वास हुन्छ ! महान कम्युननिष्ट क्रान्तिकारी माओत्सेतुङले भने झैं “जनताबाट सित्तैमा सियो र धागो पनि नलिने” ती क्रान्तिकारीहरूलाई म साँच्चिकै प्रेम गर्दछु । सम्मान गर्दछु । तर, म जल्लादहरूलाई मन पार्दिन । ती जल्लादहरू जो उनीहरुका कुकृत्यहरूका विरोधमा आवाज उठानेहरूको घाँटी रेट्छन, टाङ च्यात्छन वा शुलमा टाङगछन् । तर क्रान्तिकारीहरू त्यसो गर्दैनन बरु परिवर्तनको विश्वासमा आफ्नो नीजि स्वार्थलाई परित्याग गरेर क्रान्तिमा होम्मिन्छन् । देश युद्धमा होमिएको बेलाको कथा हो यो जतिखेर म भर्खर क्याम्पस शुरु गर्दैथे ! युद्ध उत्कर्षमा पुगेको थियो । राज्यले धेरै निर्दोषहरुलाई विद्युतिय धरापमा प्रयोग हुने बारुद, सयमिटर तार र ग्रिनेडसहित भेट्टाउथ्यो र दोहोरो भिडन्तमा आतंकवादीहरु हताहत हुन्थे ! हो, यो त्यतिखेरको त्रासदीपूर्ण समयको कथा हो जतिखेर विद्रोहीहरु सुराकीको बिल्ला भिराएर आफूभन्दा फरक विचार राख्नेहरुको सफाया गर्दथे । र, त्यहिबेला नै मैले भेटेको थिएँ एउटा यस्तो क्रा…

काठमान्डुमा बिबिएस प्रथम वर्षको अन्तिम परीक्षाको परीक्षा फाराम खुलिसकेको थियो, मैले काठमान्डु बसाईलाई टुंग्याउने निर्णय गरेँ । भएका सबै सामान पोको पारेर म घर फर्केपछि मेरा आमाबुबा दुवैजना मसँग निकै नै रिसाउनुभयो । नौ महिने काठमान्डु बसाई अवधीभर पनि बुबाले मलाई जागिर खाँदै पढ्ने वातावरण गराउँछु भनेर जुन प्रतिबद्धता ब्यक्त गर्नुभएको थियो त्यो पूरा हुन नसकेपछि मैले घर खबरै नगरी काठमान्डु छाडेको थियो । घर आएको एक महिनापछि मैले बागलुङ बसाई थालेँ । बागलुङमा जागिरको मेसो मिलाएको थिएँ । नातामा मामा पर्ने छिमेकी मोहन महतले मलाई बागलुङको एक आवासीय बिद्यालयमा जागिर शुरु गर्ने वातावरण मिलाईदिनुभएको थियो । र, त्यतिखरको मेरो बागलुङ बसाईले नै हो मलाई मेरा यी आदर्श ब्यक्तित्वसँगको सामिप्यता जुराईदिएको ! बागलुङमा साहित्यिक गतिविधी निकै नै फस्टाएको थियो त्यो बेला । मेरा अनन्य मित्रहरु प्रकटकुमार, दिल श्रीष, राम अविरल, मोहराज शर्मा र अरुण अनामी लगायतहरु मासिक काब्य गोष्ठी सञ्चालनका लागि निकै नै सक्रिय थिए । र, उनीहरुलाई राम्रो साथ दिएका थिए केहि गुणस्तरीय युवा कविहरुले जसमध्ये एक थिए – यी मेरा प्रिय कव…

५. त्यो गीत गाउने केटो
हाम्रो गाउँभन्दा तलको गाउँबाट त्यो भाईका बाउछोरा प्रायः जसो हाम्रो गाउँतिर उक्लन्थे । उनीहरुको गाउँको नाम बेलबोट हो । हाम्रै गा.वि.स.को ५ नं. वडामा पर्छ त्यो गाउँ । त्यो केटोलाई म भाई भन्थेँ उसले हाम्री आमालाई फुपु भन्थ्यो । उसको बालाई हामी मसानले फालेको सार्की मामा भन्थ्यौं । त्यतिखेर ती बुढा त्यस्तै चालीस बयालिस वर्षका हुँदा हुन, लौरो टेकेर अत्यन्तै सुस्त गतिमा हिड्थे । उनको पछिपछि उनको कान्छो छोरो हिड्थ्यो । सानो झोला पनि बोक्थ्यो – ऊ ।  आमाले सुनाउनुभएको थियो – कि बुढालाई राती मसानले टपक्क टिपेर तल हुर्याइदिएको रे ! त्यतिखेर त्यस्तै छ सातमा पढ्ने केटो थिएँ म । भूतप्रेतसँग खुब डर लाग्थ्यो । अझ झन ती सार्कीमामालाई भूतले नै टिपेर फाल्देको कुरो सुनेपछि म निकै नै डराउथेँ । त्यतिखेर म र भाई राती पिसाब लाग्यो भने पनि चर्पी जान डराउथ्यौं – डरले ! अनि पिढींबाटै पिसाव गथ्र्यौ । बिहान पिसावको टाटो देखेपछि आमा कराउनुहुन्थ्यो । हामी सुनेको नसुने झैं गर्थ्यौं ! महिनामा एकदुई दिन सार्की मामाका बाउछोरा गाउँतिर उक्लन्थेँ । त्यो फुच्चे भाई त्यस्तै सातआठ बर्षजतिको थियो होला ।…

बच्चा छँदा मेरो जीवनको नायक कोही थियो भने त्यो नील पुन थियो । यदि त्यो बखतमा मलाई कसैले भविष्यमा गएर को जस्तो बन्छस् भनेर सोधेको हुन्थ्यो भने मेरो जवाफमा नील पुन हुन्थ्यो ! करिब ६ फुट लम्बाईको त्यो घगडान ब्यक्तित्वसँग मैले जिन्दगीभरमा मुश्किलले ३ मिनेट भलाकुशारी गरेको हुँला तर खै किन म्याग्दीमा नील पुन बाहेकको जब्बर ब्यक्तित्व भएको नेता अहिले सम्म जन्मे जस्तो लाग्दैन मेरो आफ्नो बुझाईमा ! म चार कक्षामा पढ्थे त्यतिखेर । ०५१ सालको मध्यावधीमा हाम्रो घरको भित्ता गाउँका अरु केहि घरका भित्ताहरु झैं पोस्टरै पोस्टरले धपक्क पारिएको थियो । लेखिएको थियो – आगामी सरकार एमालेको अल्पमतको होइन बहुमतको ! अनि लेखिएको थियो– सूर्य चिन्हमा मतदान गरी क. नीलबहादुर पुन (तिलीजा)लाई अत्याधिक बहुमतले विजयी गराऔं ! र, उनै नील पुन एकदिन हाम्रा गाउँमा पनि झुल्केका थिए चुनावी प्रचारका लागि । उनकै टोलीसँग करिब एक महिनापछि हाम्रो बुबा पनि गाउँ आउनुभएको थियो, त्यो बखत ! बुबाले मलाई र भाईलाई उनीछेऊ लगेर चिनाउनुभएको थियो – मेरा छोराहरु भन्दै ! चौरसँग जोडिएको मेरो मावलको घरनेरको चाँपको बोटमा एउटा ठूलो प्रचार टोलीहरुसँगै …

बुबाले सदरमुकामको स्कुलमा लगेपछि छोरोको संगत अलि प्रतिभाशाली मान्छेहरुसँग होला भन्ने ठानेर पनि होला मलाई नौ र दश पढाउनका लागि बेनी लैजानुभयो । चौध वर्षको लुरो केटो थिएँ म उसबेला । कक्षा शुरु भएको एकदुई हप्ता निकै सकस लाग्यो मलाई । चिनेको कोही थिएन सिवाय मसँगै पढ्नलाई बेनी झरेका मेरा हितैषी शिव बाहेक । नयाँ ठाउँ, नयाँ मान्छे र नयाँ बिद्यालयमा पढ्दै गर्दा शुरुमा सकस भएकै हो, सायद कक्षामा होचो, पातालो र फुच्चे मध्यको एक आफू पनि परेकाले होला !  समय बित्दै गएपछि नयाँ स्कुलमा मैले मेरो आफ्नो उपस्थिती राम्रैसँग जनाउन थाले । अतिरिक्त क्रियाकलापहरुमा प्रतिस्पर्धा गर्ने र पुरस्कृत हुने क्रम शुरु भएपछि एक हजारभन्दा बढि छात्रछात्राहरुले अध्ययन गर्ने प्रकाश मा.वि.का अधिकांश विद्यार्थीहरुले मलाई चिन्न थाले । र, मलाई चिन्ने मध्यहरु एक उनी पनि थिई जो मभन्दा एक कक्षा सानो कक्षामा पढ्थिन । एकदिन उनले मलाई सिधैं प्रश्न गरिनँ – आई लभ यू, डु यू लभ मी ? नढाँटेर भन्दा त्यतिखेर सम्म मलाई केटाकेटी बिच हुने प्रेम सम्बन्धका बारेमा केहि पत्तो थिएन । एकदुई जना साथीको चक्कर छ भन्ने साथीहरुको कुरा सुन्दा चाल पाउँथ…

१. मेरी बोई “कुईरा आँखा कति राम्रा थिए त नी यसका !” बच्चा छँदा म जन्मिएको विषयमा कुरा चल्दासाथ बोईले त्यसो भन्ने गर्नुहुन्थ्यो । म आफ्ना 'न कुईरा न काला' आँखाहरूका बारे मेरी बोईले गरेको तारिफ सुन्दा त्यसै गदगद हुन्थेँ । मेरो बारे बोईले कुनैपनि नराम्रो कुरो देख्नुभएन । एउटैमात्र उहाँको गुनासो – लुगा धुन अल्छी मान्छ !  मेरो बाल्यकाल मावलमै बित्यो । जागिरका शिलशिलामा मामा सपरिवार धेरैजसो घरबाहिर नै हुनुभयो ।  मावलमा म र बोईमात्र हुन्थ्यौं । सोर्‍ह महिनाको फेरमा दुईबच्चाकी आमा बनेकी आफ्नी कान्छी छोरीको जेठो छोराको पालनपोषण उहाँकै जिम्मामा रहन गयो । अर्थात, मलाई मेरो बोईले हुर्काउनुभयो भन्दा फरक पर्दैन । म मामाघरमा पुल्पुलिएरै हुर्किए । दूध र भात ख्वाएर हुर्काउनुभो बोइले मलाई । अध्ययनका लागि बेनी जानुपूर्व अर्थात कक्षा आठ पढुन्जेल म धेरैजसो बोईसँगै बसेँ ।  बोईलाई म मेरो जीवनको पहिलो गुरुको रुपमा त्यसकारण लिन्छु कि जसले मलाई साथीहरुसँग झगडा गर्नबाट निरुत्साहित गर्नुभो । जसले मलाई प्रत्येक दिनजसो घर्तीथर बज्यैका दुईभाई छोराहरु नरे र कुष्णेमामा बच्चा छँदा कसरी मिलेर बस्थे भनेर सत्य क…

कहिलेकाही अप्रसाङ्गीक प्रसङ्गहरुले उधुमैसित मेरो मथिङ्गल हल्लाउँछन् । र, यो पटकपनि केहि दिनदेखि मेरो मगज उधुमैसित हल्लेको छ । यो सामान्य हल्लाई पनि होइन । सामान्य कम्पन भएको भए म यसरी बेचैनीपूर्वक यो लेखीरहेको हुनेपनि थिइँन । म यहाँहरुलाई निवेदन गर्दछु कि मेरो मनोविज्ञान त्यति सारो कमजोर छैन जस्तो एउटा जिर्ण घर दुई चार रेक्टर स्केलको भूकम्पको कम्पनलाई थेग्न नसकेर धराशयी हुन्छ ! र, दिमागी कम्पनको कारण हो – म्याग्दी काङ्ग्रेसका विद्वान (?) एवं जिम्मेवार पदाधिकारीको सार्वजनिक दावी । उनको दावी छ, कथंकदाचित संविधानसभाको दोश्रो चुनाउ भैहाल्यो भने म्याग्दीमा नेपाली काङ्ग्रेसले जित्नेछ !
दावीकर्ताले दावी गरे जस्तो उनको दावी पढेर न मलाई हाँसो उठ्यो न त तीतो नै लाग्यो । हचुवाको दावी मीठो लाग्ने कुरै थिएन त्यसकारण त्यो कुरो साँचो पनि लागेन । उनको दावीलाई नपत्याएको वा नपचाएको पनि होइन । बरु त्यो दावी पढ्दै गर्दा म्याग्देली काङ्ग्रेसीजनहरुको हलुका सोचाई र विश्लेषण अनि म्याग्दी काङ्ग्रेसका प्रचार विभाग प्रमुख एवं उक्त भ्रमपूर्ण दावीका दावीकर्ताको सार्वजनिक हुँकारप्रति टिठ लागेर आयो । सारै दया जागेर …

“इज नेपाल अ गुड कन्ट्री टू लिभ?” केहि हप्ता पहिले कामबाट ट्राममा फर्कदै गर्दा कोसोभोको एकजना साथीले सोधेको थियो मलाई । संवादका क्रममा मैले ‘दुईचार वर्ष यतै (फिनल्याण्डमा) काम गरेर आफ्नै देशमा फर्कन्छु भन्दैगर्दा उसले राखेको जिज्ञासा थियो यो । र, त्यो साँझ उसलाई मैले उसले राखेको जिज्ञासाको प्रतिउत्तर दिन पाइँन कारण ट्रामबाट झर्नु र जेब्रा क्रसिङमा हरियो बत्ति बल्नु एकैपल्ट भो जसले गर्दा ऊ रेल भेट्न उत्तरतिर रहेको ट्रेन स्टेशन जान ओरालो कुद्यो, म बस भेट्नलाई पूर्वतिर उकालो चढेँ ।
मध्यशहर (सिटीसेन्टर) बाट मेरो निवाससम्मको २५ मिनेटको बसयात्रामा उसको त्यो जिज्ञासा मेरो दिमागमा दिगमिग दिगमिग भैरह्यो ! जवाफ भेटिनँ । खाना खाएर एकछिन खबरहरु हेरेँ । प्रायः बिहान र साँझमा गरी म दुईपटक देशका खबरहरु हेर्ने गर्छु । त्यो साँझ त्यो दिनको मेरो दोश्रो कोटा पूरा गरेँ खबरहरु हेरेँ – नागरिकन्यूज, इकान्तिपूर, माइसंसार, अनलाइनखबर, सेतोपाटी अनि आफ्नै गाउँठाउँको खबर हेर्नलाई बेनीअनलाइनको वेभसाइट खोलेँ । दक्षिण एशियाली फुटबल च्याम्पियनसिपमा उपाधी चुम्ने लक्ष्यसहितको नेपाली टोलीको विशेष तयारी बाहेकको गर्व गर्…

अफगानिस्थानसँगको सेमिफाइनल खेल हामीले त्यतिखेरै हारिसकेका थियौं जतिखेर बज्दाबज्दैको अफगानी राष्ट्रिय गीतको धुन बन्द भयो (गरियो ?) । अनि दर्शकहरुले हुटिङ गर्न बाध्य भए – एन्फा मुर्दावाद ! यति ठूलो प्रतियोगितामा हाम्रो कस्तो तयारीको नमुना थियो त्यो ? त्यो प्राविधिक गडबढी नै थियो भने पनि त्यसको खास र विश्वसनीय कारण सार्वजनिक हुनैपर्छ । तत्काललाई त्यो घटनालाई मैले अफगानी खेलाडीहरुलाई खेल शुरु हुनुपूर्व ‘मानसिक रुपमा विक्षिप्त पार्ने’ उद्देश्यले नियोजित हो भन्ने ठानेको छु ।
निसन्देह हाम्रो खेल सनसनीपूर्ण थियो । कुनै पनि विश्वस्तरीय टोलीको भन्दा कमको थिएन हाम्रा खेलाडीहरुको खेल कौशल । त्यसै भनेका पनि थिएनन् हाम्रो यहि टोलीको खेल प्रस्तुतीलाई फिफाका अध्यक्ष ब्लाटर कि बार्सिलोनाको झल्को दिलाउने प्रस्तुती । उनले यो पनि भनेका थिए कि यो टोली र बार्सिलोनामा मात्र एक फरक छ त्यो हो यो टोलीमा मेस्सी छैनन् । विश्व फुटबल संगठनका सबभन्दा महत्वपूर्ण हैसियत र ओहोदामा रहेका ब्यक्तिले पक्कै हावादारी टिप्पणी त गरेनन होला ? उसोभए हामी किन दक्षिण एशियाली क्षेत्रको फुटलबमा पनि खास प्रस्तुती दिन असमर्थ छौं ? क…