Skip to main content

आई हेट स्टालिन !

अस्ति सँगै कामगर्ने ग्रिसको साथीसँग राजनैतिक ब्यवस्थाका बारेमा छलफल हुँदा उसले मेरो चित्त दुख्ने तरिकाले भनिदियो – आई हेट फकिङ कम्युनिष्ट ! मैले सोधेँ – कम्युनिज्मका बारेमा तिमीलाई के थाहा छ ? उसले भन्यो – उनीहरु तानाशाह हुन्छन् । जनतालाई मत दिने अधिकार हुँदैन । मैले जिकिर गरेँ – कम्युनिष्ट हुँदैनन् तानाशाह ! उसले अलि चर्को आवाजमा प्रश्न गर्‍यो – स्टालिनका बारेमा । म चुपचाप रहेँ । मैले भनेँ – ठूलो राज्यको शासक बन्ने उनको महंगो सपनाका लागि म स्टालिनका केहि कामहरुप्रति असन्तुष्ट छु । उसले आश्चर्यता प्रकट गर्दै भन्यो – तैले असन्तुष्टी प्रकट गरेर के भो अरु कम्युनिष्टहरुले पूजा गर्दछन उसलाई । मैले प्रतिवाद गरेँ – उनका धेरै राम्रा सुधारका कामका लागि उनी पूजा गर्न लायक ब्यक्ति पनि हुन, तथापि कम्युनिष्टहरु ब्यक्तिको देवत्वकरणमा विश्वास गर्दैनन् ।
उसले भन्यो – स्टालिनले आफ्ना विचारविरोधी लाखौ मान्छेहरुलाई मर्‍यो । मैले जिकिर गरिनँ – कम्युनिष्ट शासन आउनुपूर्व रुसका जारहरुले पनि हजारौं फरक मत राख्नेहरुलाई मारेका थिए । मैले यस कारण यो कुरामा अड्डी लिइँन कि मानिसहरुको हत्याको पुष्ट्याई हत्या हुन सक्दैन । जस्तो हत्यारालाई हत्या नै गरेर उसको अपराधको सजाय दिनुपर्छ भन्ने मतको विपक्षमा म छु । तर उसलाई मैले के भनेँ भने स्टालिनले आफ्नो शासन ब्यवस्थाका समयमा रुसी जनताहरुलाई सम्भव भएसम्मका सुविधाहरु प्रदान गरेका थिए । स्टालिनको समयकालमा रहेका रुसी महिलाहरु ती त्यो पहिलो पुस्ताको महिलाहरु थिए जसले आधुनिक अस्पतालमा शिशु जन्माउने सौभाग्य प्राप्त गरेँ । पुरुष बरावर शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारमा बराबरीको हक पाए । के त्यो राम्रो गरेनन उनले ? मैल अरु पनि भनेँ – तिमीले जसलाई निशर्त तानाशाह भनेका छौ उसैको समयमा हो रसियामा सबभन्दा बढि विकास भएको, सबभन्दा धेरै सडक र रेल सञ्जालको विकास भएको । इतिहासका पाना पल्टाएर हेर त्यहि तानाशाह थियो – जसले आफ्ना जनताहरुका लागि सामाजिक सुरक्षाको व्यवस्था गर्‍यो । श्रमको निश्चित कोटा पूरा गरेका श्रमीकहरुले राज्यबाट अझ बढि सुविधा प्राप्त गरे । श्रमीकहरुलाई क्षमता विकासको लागि तालिम प्रदान गर्न स्वयंसेवकहरु बस्तीबस्तीमा पठायो । अन्त्यमा मैले उसलाई यो पनि जानकारी गराएँ – तिम्रो सम्झनामा रहोस् सन् ३० को दशकमा रुसमा साक्षरताको अभियान यति तिब्र पारिएको थियो कि जसको प्रत्यक्ष प्रभाव रुसी जनताको औसत आयू बृद्धिमा पर्‍यो । तिमीलाई थाहा होस् – जब मान्छे साक्षर हुन्छ, उसले आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल राख्दछ र उसको जीवनयापनमा गुणस्तर बृद्धि हुन्छ । र, साक्षरताको अभियान चाल्ने उनी पहिलो रुसी शासक हुन ।
उसलाई बिस्तारै चुप बस्न कर लाग्यो । किनकी, उसले कम्युनिष्टका बारेमा राम्रा केहि पनि सुनेको थिएन । उसले जति थाहा पाएको थियो, ती सबै नकारात्मक टिप्पणीहरु मात्र थिए । सकारात्मक पाटाहरु न उसले पढ्ने चेष्टा गर्‍यो न त उसलाई कसैले सुनायो ।
संवादका क्रममा उसले मलाई भनेको थियो, म प्रजातान्त्रीक राष्ट्रवादी हुँ । मैले भनेको थिएँ – जुन तिमीले अहिले भनेका छौ नी त्यो एडल्फ हिटलर सन् २० को दशकमै भनेको थियो । अर्थात समाजवादी राष्ट्रवादी ! कति मान्छे मारेको थियो हिटलरले ? उसले भन्यो – मलाई हिटलर मन पर्दैन । अब उसलाई भन्नु मेरो केहि थिएन । म चुपचाप बसेँ ।
आदर्शहरु पढ्नका लागि मात्रै हैनन् । म विश्वास गर्दछु ती शिरोधार्य गर्नका लागि हुन । ऊ जस्तै मेरा पनि केही साथीहरु छन् जो समाजवादमा विश्वास गर्दछन् र ती मध्ये धेरै कमलाई मात्र थाहा छ समाजवाद पछि समाज जाने भनेको साम्यवादमा हो । समाजवादमा पुगिन्जेलसम्म जनताहरुले राज्यबाट धेरै सुविधाहरु प्राप्त गरिरहेका हुन्छन् जस्तो अहिले केहि समाजवादी मुलुकहरु नर्वे, डेनमार्क, फिनल्यान्ड लगायतका नागरिकहरुले प्राप्त गरेका छन् । राज्यले निशर्त जनताहरुको बृतिविकाशमा ध्यान पर्‍याउने गर्दछ । तर अझैपनि यो शासन ब्यवस्थामा सुधार गर्न सकिने थुप्रै पक्षहरु छन् । यो व्यवस्थामा वर्ग हुन्छ – धनी र गरिव । हो, यही वर्ग भत्काउने कुरो, वर्गविहीन समाजको परिकल्पनालाई साम्यवाद भनिन्छ । र, त्यही साम्यवाद हो कम्युनिज्म । अर्थात कलेक्टीभिज्म ।
मलाई थाहा छ, विश्वमा चाहे कम्युनिष्ट क्रान्तिका नाममा होस या समाजवादी क्रान्तिका नाममा होस लाखौं मान्छेहरुको रगत बगेको छ । बगिरहेको छ । भोली पनि बग्ने नै छ । तर आदर्श स्थापनाका लागि लाखौं मान्छेहरुलाई शहिद बनाइने कुरामा म असहमत नै छु । तर यसले त्यसको अपहरिहार्यतालाई अस्वीकार गर्न सक्दैन । अनि अर्को कुरो म जनताको मुक्तिका नाममा हुने तानाशाहीको पनि विरोधमा पनि छु । तर यथार्थ यो हो कि केही निश्चित समयका लागि त्यो तानाशाह पनि जन्मनै पर्छ । कम्तिमा पनि व्यवस्थालाई सहि मार्गमा ल्याउन । यो आवश्यक छ । तर तानाशाही राज्य व्यवस्थाको औचित्य लामो समयसम्मका लागि पुष्ट्याई गर्न सकिदैन । यो पनि ध्रुवसत्य नै हो ।
र, अन्त्यमा साम्यवादलाई फरक नजरले हेर्नेहरुले साम्यवादको आदर्शलाई बुझुन । फगत उत्तर कोरियामा कम्युनिष्ट नेताको शालिकमा त्यहाँका जनताहरुले फन्को लगाउनु पर्ने व्यवस्था छ भनेर अफवाहहरु नफैलाऊन, कम्युनिज्मले ब्यक्तिको देवत्वकरणमा विश्वास गर्दैन । मानिसहरुले यो पनि नभनुन – कम्युनिष्ट भनेका तानाशाहहरु हुन । मान्छेहरुले बुझुन – समाजमा व्याप्त असमानता, अन्याय, अत्याचार र थिचोमिचोमा पिल्सिएका गरिपगुरुवाहरुको मुक्तिका लागि सिङ्गो राज्यव्यवस्थाका विरुद्ध मुक्ति युद्ध लड्नेहरु कम्युनिष्ट हुन । उनीहरुसँग वर्ग विहिन समाजको परिकल्पनाको आदर्श हुन्छ भन्ने कुरो नेपाली लोकतन्त्रबादी बुज्रुगहरुले बुझुन । र, मान्छेहरुले यो पनि बुझुन – छिमेकी देशको ग्रान्ड डिजाइनमा तयार पारिएको युद्ध त्यो जनयूद्ध हुन सक्दैन । भलै त्यहाँ लाखौं योद्धाहरु सर्वहाराको मुक्तिकै लागि लडेका किन नहुन । दुईचार विदेशी दलालहरु परिवर्तनकामी योद्धाहरुको सहादतलाई भर्‍याङ बनाएर “बिप्पा” गर्न गए त्यो एउटो कुरो हो । महाकाली बेचे त्यो एउटा पाटो हो । तर क्रान्तिको यथार्थ त स्टालिनले नै भने झैं नै हुन्छ आखिर कि “यू क्यान नट मेक अ रिभोलुसन वीथ सिल्क ग्लोभ्स !” हुन पनि क्रान्ति रगत नबगी हुँदैन !

Comments

  1. सायद ति ग्रिसेली साथीपनि नेपालमै भएको भए ठूला नेता बन्थे !

    ReplyDelete
  2. धेरै चित्तवुझ्दो र सवैले वुझ्नै पर्ने कुरा ~ "छिमेकी देशको ग्रान्ड डिजाइनमा तयार पारिएको युद्ध त्यो जनयूद्ध हुन सक्दैन । भलै त्यहाँ लाखौं योद्धाहरु सर्वहाराको मुक्तिकै लागि लडेका किन नहुन । दुईचार विदेशी दलालहरु परिवर्तनकामी योद्धाहरुको सहादतलाई भर्‍याङ बनाएर “बिप्पा” गर्न गए त्यो एउटो कुरो हो । महाकाली बेचे त्यो एउटा पाटो हो । तर क्रान्तिको यथार्थ त स्टालिनले नै भने झैं नै हुन्छ आखिर कि “यू क्यान नट मेक अ रिभोलुसन वीथ सिल्क ग्लोभ्स !”

    ReplyDelete

Post a Comment

प्रतिक्रिया ब्यक्त गर्दा सभ्य र सुसंस्कृत शैली प्रयोग गर्नका लागि सम्पूर्णमा सविनय अनुरोध गर्दछु ।

लोकप्रिय पोष्टहरू

अनि रोशन भाइले टिपेछन् ६ बाल्टिन बेरी

गएको साल, हेर्दै कलिला देखिने दुई जना ठिटाहरू तिक्कुरिला रेल बिसौनीको कुनामा मस्त चुरोटको पफ लिदैं गरेका बेला, "भाइहरू नेपाली हो ?" भनेर मैले सोधेको थिएँ । मेरो प्रश्न भुँइमा झर्न नपाउँदै, आफूले तान्दै गरेको चुरोट आफ्नो साथीलाई दिदैँ, झन कलिलो देखिने ठिटोले भनेथ्यो, "हो दाई । कसरी पो ठम्याउनु भो ?"  दुई फरक मुहारको बनोट लिएका मानिसहरू सँगै बसेर एउटै चुरोट तान्दैछन् भने ती पक्कै नेपालीहरू हुनुपर्छ, त्यसमाथि तिमीहरू नेपाली मैं बातचित गर्दै थियौ नी त । मेरो जवाफ सुनेपछि त्यो ठिटोले कपाल कन्याउँदै भनेथ्यो, "हाउ दाजु पनि, सारै मजाको पो हुनुहुदोँ रहिछ !" मैले बात मार्न खोज्दा, निसंकोच बात मार्न खोज्ने ठिटो त पूर्वतिरको लिम्बु भाइ रहेछन् । अनि खासै बात मार्न नचाहने चाँहि रहिछन् - काठतिरका बाहुन भाइ ।  त्यो दिन ती भाइहरू हेलसिन्कीबाट सवा घण्टाको रेल यात्रामा पुगिने ठाउँबाट काम पाइने आशामा साथीलाई भेट्न आएका रहेछन् । आफूलाई भेट्न निम्ता दिएको साथीसँग भेट  नभएपछि  कामको खोजीमा हेलसिन्की झरेका उनीहरूलाई  आफू बस्ने ठाउँतिर फर्कने क्रममा मैले भेट्न पुगेको थिएँ । छोटो भ...

घर कहाँ हो दाजुको ?

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो ' पिरती ' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।" तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?" म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्...

मेरो एउटा साथी छ (हुनुहुन्छ)

 " नीराजन, मेरो बेस्ट फ्रेन्ड हो ।" जन्मेर २६ वर्ष बिताएको देश नेपालमा मलाई यस्तो भन्ने कोही थिएन् । तर यतै फिनल्याण्ड आइपुगेपछि,  मलाई यस्तो भन्ने एक जना भेट्टिएकी थिइन् ।  जोसँग बसेर एकै कप चिया वा कफि पिएकै थिइँन्, मैले । मनभरीका बह न मैले उनीसँग केहि पोखेकै थिएँ, न त उनले विशेष केही त्यस्त्तो साझा गरेकी थिइन् मसँग । तर मलाई चिन्ने र मसँग सम्पर्कमा रहेका धेरै साथीभाइसँग उनले सुनाउन बिर्सेकी रहिन्छिन् कि निराजन उनको बेस्ट फ्रेन्ड हो ।  यो पढ्दै गर्दा यहाँलाई लाग्ला, कि आफूलाई बेस्ट फ्रेन्ड बताउने साथीका सम्बन्धमा लेख्ता पनि यसले किन भूतकालको प्रयोग गर्यो ? प्रश्न स्वभाविकै हो तर मेरो जवाफ अलिकति अस्वभाविक लाग्न सक्ला यहाँलाई । कि मलाई बेस्ट फ्रेन्ड भन्ने उनको, खासमा म  फ्रेन्ड पनि थिइँन् । न उनी थिइन्, मेरो कुनै त्यस्तो विशेष मित्र । बस्, हाम्रो सामान्य चिनजान मात्र थियो । केहि मानिसहरू हुँदारहेछन्, जो सामान्य चिनजानलाई मित्रताको नाम दिदाँरहिछन्, उनले जस्तै । अनि कोही यस्ता पनि हुँदा रहिछन् कि जोसँग हामी विशेष सामिप्यतामा भएको ठानेका हुन्छौं, तर उनीहरूका ...

बोई, बार्ह वर्षमा खोलो किन फर्किएन् ?

हिजो भर्खर जस्तो लाग्छ, २७ औं वसन्तमा हिड्दै गरेको म विना कुनै योजना देश छाडेर परदेश हिडेको । आज १२ वर्ष नाघिसकेछ, परदेश भनिएको ठाम देशजस्तै अनि देश ठानिएको ठाम परदेशजस्तै भएको । मेरी बोइ भन्नुहुन्थ्यो, "बार्ह बर्षमा खोलो फर्किन्छ ।" बार्है बर्ष वितिसकेछन्, म मान्छे भएर होला सायद आफूले आएको बाटैबाटो घर फर्किन नसकेको ! बोइ नफर्किने गरी गएको पनि ५ वर्ष त नाघिसकेछ, सायद अझै हुनुहुन्थ्यो भने फोन गरेर म सोध्दो हुँ, - बोइ बार्ह वर्षमा खोलो कसरी फर्किन्छ ? सिकाइमाग्दो हुँ फर्किने सुत्र, शिरोपर गर्दो हुँ ती सुत्रहरू र लाग्दो हुँ ढोडेनीको पक्की पुल तरेर किनारै किनार तेर्सिएर घैयारासम्म अनि अलिकति माथि उक्लिएर हाम्रा जिजुको पालादेखिको हाम्रो स्थायी ठेगाना उही ढुंगेपाली टोलमा । छिर्दो हुँ आफ्नै मेहनतले बनाएको साढे दुई तले पक्की घरको दैलोभित्र ।           दिनहरू यस्ता पनि थिए, जहिले म कविताहरू लेख्ने गर्थेँ । मेरा कविताहरूमा देश छाड्नेहरूलाई स्वदेशमैं बस्नु भनेर आव्हान हुने गर्थे । अहिले म तीनै कविताहरूका पात्र बनेर आफैले बाँच्नु परेको परिस्थितीलाई पचाउने प्रयत्न गर्दै...

क्लोरिनको झोल, वैज्ञानिकहरू र मेरी बोइको मुड्की

मेरो बाल्यकाल लगभग बोईसँगै बित्यो । त्यो चकचक गर्ने समय भएकाले मेरो चकचकसँग बोईलाई बेलाबेलामा झिझो लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यसैले मैले अति नै अटेर गरेपछि बोईले मलाई भन्नुहुन्थ्यो -  "अहिले गाडूँला मुड्की (मुड्कीले हान्छु) ।" तर अहँ कहिल्यै पनि एक झापड खानुपरेन । मुड्की नै खानु नपरेपछि मेरो चकचक थामिने कुरै थिएन, त्यसैले बोईले पनि मुड्की गाडूँला भन्न छाड्नुभएन अनि मैले चकचक गर्न । मेरी बोईले यस धरा छोडेको पनि यहि हिउँदमा बर्षदिन पुग्दैछ, तर बोईले भन्ने गरेको "अहिले गाडूँला मुड्की" मेरो मनमा गडिरहेको छ, अनि यसो सोच्छु, दुईचार पटक बोईले साँच्चिकै मुड्की गाड्नुभएको भए, मेरा चकचक उहिले पहिले नै खत्तम हुन्थे कि ?  तर खासमा चकचक भन्ने जिनिस त्यत्तिकै खत्तम भएर गैहाल्ने कुरो हैन रहेछ । न त यो उमेर बढ्दै गएपछि आफै घट्दै र पछि निस्तेज नै हुने रहेछ । यसले खासमा उमेर बढ्दै गएर केश पाक्दै गएपनि आफ्नो स्वरूपमा अलिकति फेरिदै तरह तरहका रूपमा प्रकट हुँदै पो जाँदो रहेछ कि ? भन्ने निचोडमा पुगेको छु । यस्तै केहि केश पाक्नै थालेका मान्छेहरूको चकचक कोरोनको त्रास बढ्दै गएपछि अलिकति भि...