Maya -- a bilingual blog

सातौं पटकसम्म चुनाव लड्दा पनि जित्न नसकेपछि माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड सायद लाचार भएको   हुनुपर्दछ । र, माधवकुमार नेपाल प्रधानमन्त्री निर्वाचित भैसकेपछि उनलाई आफैले भिराएको नयाँ विशेषण “हारेको मान्छे” ले आफैलाई कुत्कुती लगाएको पनि हुनु पर्छ । माधवकुमार नेपाल त दुईवटा निर्वाचित क्षेत्रबाट एक एक पटक हारेका मान्छे तर पुष्पकमलको कथाले बेग्लै मोड लियो । जनयुद्ध नामकरण गरिएको सशस्त्र द्धन्द्धका नायक, सर्बाधिक देशप्रेमी नेता, भारतीय विस्तारबादलाई खुल्ला चूनौती दिन हिम्मत जुटाउने एक मात्र जिवित नेता पुष्पकमल प्रधानमन्त्रीको निर्वाचनमा भने नराम्ररी पछारिन पुगे । त्यो पनि एकपटक होइन, दुई पटक होइन, सात सात पटकसम्म हार्नु, अचम्मको विषय बनेको छ । अब लाग्दछ, उनलाई हार्ने रहर पुगिसकेको हुनुपर्दछ, अब भन्न थालेका छन्— परिणाम ननिस्कने लडाई नलडौं । निरन्तरको हारले अब देशका दुई कम्युनिष्ट भनिएका पार्टीहरुलाई एक ठाउँमा उभ्भिन विवश तुल्याएको छ । हुन त कम्युनिष्ट पार्टी पनि के भन्ने एकले अर्कालाई उग्रबामपन्थी, संशोधनबादी, दक्षिणपन्थी, बुर्जवाको जो नाम दिदैँ आएका छन् । तर हामी भन्न सक्छौं कम्तिमा पनि यिनले विश्व

“म कम्युनिष्ट हुँ, मलाई दलित सलित थाहा छैन् । म त चित्रे (एकजना दलित साथी) ले छोए पनि खान्छु । मलाई यस्तो जातभात र छुवाछुत मन पर्दैन । आफू त कम्युनिष्ट हुँ । कम्युनिष्टले जातीपाती मान्दैनन् ।” कक्षा २ मा अध्ययनरत रहँदा मैले मेरा कक्षाका साथीहरुसँग आफू कम्युनिष्ट भएको फूर्ति लगाउँदै भन्ने गरेका ई वाक्यहरु आज स्मरणमा ताजा हुँदा मन झसंग भएर आउँदछ । हामी कक्षामा कोही कांग्रेस, कोही एमाले र कोही राजावादीका छोराछोरी थियौं । आयश्रोत कमजोर भएका परिवारबाट आउने म जस्तै अरु साथीहरु सबै एमाले थियौं । दुईचार पैसा आम्दानी भएका परिवारबाट आउनेहरु कांग्रेस अनि राजावादी थिए । कांग्रेसीहरु जय नेपालको अभिवादन टक्रयाउथे, हामीहरुलाई सबभन्दा अप्रिय लाग्ने कुनै शब्द थिए भने ती दुई शब्द “जय नेपाल” नै थिए । यी शब्दहरु किन बिझाउँथे मैले अहिले सम्झन सकिनँ । तर हाम्रो तुलनामा जय नेपालमा हाम्रो लालसलाममा जस्तो दम थिएन । दाहिने हातलाई दर्‍हो पारेर मुठ्ठी कसेर टाउको माथि पुर्‍याए पछि हाम्रो गज्जबको लालसलाम तयार हुन्थ्यो । अनि मलाई यस्तो पनि लाग्थ्यो — छि ः यिनीहरुको के खालको अभिवादन हो ? हात, खुट्टा, मुन्टो अनि मुखाक

(बेनी, म्याग्दीबाट प्रकाशित हुने साप्ताहिक पत्रिका नब विकल्पले  गौरबमय १०० औं अंक प्रकाशन गर्न सफल भएको उपलक्ष्यमा लेखिएको लेख ) युवाहरुको समूह कार्यमा विश्वास गर्ने मान्छे म, जब केहि युवाहरुको समूहले बेनीमा पत्रकारिताको नयाँ आयाम शुरु गर्ने उत्साहका साथ नव बिकल्पको प्रकाशन गर्न थाले, मेरा मनमा अनेकन जिज्ञासाहरु आएका थिए । पत्रिका प्रकाशनका शुरुका हप्ताहरुमा पत्रकारितामै लागेका बेनीका केहि हस्तिहरुले भन्न थाले— रहर हो केटाहरुको दुईचार दिनको । रहर पुगे पछि थाक्छन् यिनीहरु । शुरुमा त मलाई पनि त्यस्तै लाग्यो । ओंठ निचार्दा दुध झर्ने अल्लारेहरु नै छन् पत्रिकामा, के यसको निरन्तरता सम्भव होला र ?  म त अनुभवमा होईन काममा विश्वास गर्ने मान्छे । मलाई त सधैं लाग्दछ, सृजनशीलता भएका मान्छेहरुका लागि अनुभव ठूलो हुनै सक्दैन । कार्यसम्पादनका समयमा आर्जन गर्ने सीप हो — अनुभव त । सृजनशिलता र लगनशीलता नभएकाहरु कुन क्षेत्रमा कति नै टिक्छन् र ? विकल्पको शुभारम्भ अंक नै आकर्षक थियो । मलाई याद छ, ठूलो मेहनतका बाबजुद प्रकाशित भएको हुनु पर्दछ, त्यो । समाचार लेखन शैली नौला थिए, ग्राफिक्स डिजाईन, फोटो छनौट, रं

नेपाली राजनीतिमा प्राय ः बहसको विषय बन्छ, स्वतन्त्र प्रेस । र, प्रेसलाई स्वतन्त्र रुपमा चल्न अघोषित बन्देज लगाएका छन् — राजनैतिक दल र तिनका भातृ संगठनहरुले । चाहे माओवादी हुन, चाहे एमाले वा ती कांग्रेसी किन नहुन, जब कुनै पत्रिकाले तिनका बिरुद्धमा लेख्ने साहस गर्दछ । उनीहरुलाई लाग्दो हो, यल्ले चुरीफुरी देखायो । यल्ले हाम्रो विषयमा लेख्ने दुस्साहस गर्‍यो । अझ कतिलाई त यस्तो पनि लाग्दो हो, हाम्रा विरुद्दमा लेख्ने त्यो नाथे को हो ? जब प्रकट जेल पर्‍यो, पत्रिकाहरुमा खैलाबैला शुरु हुन थाल्यो । सामान्य मान्छे युनिटिकै कारणले जेल परेको भए यति धेरै खैलाबैला पक्कै हुने थिएन । ऊ त बागलुङ बजारमा सामाजिक प्रतिष्ठा कमाएको युवा थियो । पत्रिकाहरुमा समाचार आउनु, टिकाटिप्पणी हुनु ठूलो कुरो होईन । कम्तिमा पनि प्रकटले के गरिरहेछ? कहाँ छ? भन्ने सुचना त मान्छेहरुले थाहा पाए नि । तर दुःख लाग्दो कुरो, समाचार छापेकै विषयलाई लिएर बाग्लुङका कांग्रेसी बन्धुहरुले ढोरपाटन दैनिक जलाएछन् ।  सम्झना अझै ताजै छ, जीवनभर आलोचित तर मरे पछि युगपुरुष, महान नेता आदि विशेषणले सुशोभित सबैभन्दा बढि प्रधानमन्त्रि हुन सफल अर्थात

नर्बेको यो सानो तर भव्य उत्तरी शहरको आधुनिक विश्वबिधालयमा गान्धीको मूर्ति अडिग देखे पछि मलाई, मूर्तिलाई अंगालेर फोटो खिच्न मन लाग्यो र खिचाएँ पनि । म सानैदेखि महात्मा गान्धीको देशभक्ति र शान्तिप्रतिको निष्ठालाई हरतरहले पछ्याउने प्रयासमा छु । हुन त उनी मेरो देशसँग सम्बन्धित नेता होइन् । तर उनीप्रति म यति धेरै कृतज्ञ किन छु ? जबकी हाल विद्यमान नेपालका नेता भनौंदाहरुको रगत चुस्न लालयित छु, म । सायद यिनी यो भौतिक संसारमा नभएकाले पनि हुनसक्ला । जेहोस्, म उनको सच्चा अनुयायी बन्ने प्रयत्नमा छु । ट्रोम्सो विश्वविद्यालयको पिस स्टडिजको भवन अगाडि रहेको उनको अर्धकदको मूर्ति देखेपछि मलाई लाग्यो, सधैं देशद्रोह, भष्ट्रचार, सत्तालोलुप र हिंसाप्रिय मेरा देशका नेताहरुको पनि के कुनै दिन यसरी नै ब्रहमाण्डको कुनै छेऊमा मूर्ति ठडिएला ? ई ः किन सधै राजनीतिलाई दुरुपयोग गर्न मात्रै लालयित हुन खोज्छन् ? यी किन राजनीतिको सदुपयोगिताले देशले विकाशमा द्रुत गति लिन्छ भन्ने तथ्यलाई हृदयंगम गर्न चाहँदैनन् ? यिनले किन राजनीतिलाई जनताको सेवा हो भनेर बुझेका छैनन् । किन राजनीतिलाई पेशाको रुपमा हेर्छन र फाइदा लुट्न खोज्छ

साँच्चिकै आज भोली मलाई लेख्न गार्हो हुन थालेको छ । न उत्साह छ, लेख्नलाई ! न त कुनै प्रेरक कुरा नै ! मात्र लेखेको छु, लेख्नु मेरो रुची भएकाले ! कहिलेकाही जीवनमा आफूले हासिल गरेका साना तिना कुराहरुलाई पनि मिलाएर लेख्न जान्ने हो भने तिनले पनि केहि अर्थ राख्न सक्दछन् । त्यहि ठानेर आज मैले यो ब्लग पोष्ट लेख्न शुरु गरेको हुँ । अचेल मलाई लाग्न थालेको छ, देश बाहिर अर्काको ठाउँमा उनीहरुलाई आफ्नो देशप्रतिको सदभाव र देशप्रेमका बारेमा बताउन कत्ति आनन्ददायक विषय हुन्छ ? आज म धेरै खुशि छु । केहि भएपनि मैले आज आफ्नो देशको सुन्दरताको बारेमा केहि बताउन पाएँ र करिब ३ महिना पछि देशमा आयोजना हुन थालेको पर्यटन वर्षका बारेमा यूटुबमा भेट्टाएको भिडियो समेत विदेशीहरुका अगाडि प्रदर्शन गर्न पाएँ । मलाई थाहा छैन, अबको तीन महिनासम्म पनि मेरो देशले प्रधानमन्त्री पाउँछ वा पाउँदैन । पार्टीगत स्वार्थमा अल्झेको मेरो देशको राजनीति सन् ११ भरीमा स्थाई निकास पाउन सफल हुन्छ वा हुँदैन । तर मलाई थाहा छ, यो बढ्दै गएको घटनाक्रमले मेरो देशको हरेक खालको भविष्यलाई अनिश्चित बनाईदिएको छ । विश्वमा २०० भन्दा बढी देश छन । जसमा मेरो देश

हामी जीवनमा आईपर्ने साना समस्याहरुबाट समेत भाग्न खोज्छौं, निराश हुन्छौं । तर यो तल दिइएको भिडियोमा हात र खुट्टा नभएका एक बहादुर व्यक्तित्व निक भिभिकको भिडियो हेर्नुस् र थाहा पाउनुस् जीवनमा आउने हरेक चुनौतीलाई कसरी सामना गर्नुपर्दो रहेछ ।

मेरो बुबाको साथी र मेरो पनि साथी बरंजा म्याग्दीका रामचन्द्र आचार्य जस्ता साथीहरु निकै कम नै हुन्छन् । उनको सहयोगी बानी तथा साथीहरुको बारेमा अति धेरै चासो व्यक्त गर्ने, सञ्चो, बिसञ्चो सोध्ने उनको यी र यस्ता थुप्रै आनिबानीले मलाइ हायलकायल पारिसकेको छ । उनको मिजासता र हार्दिकता मैले कहिल्यै पनि बिर्सन सक्दिन होला भन्ने लाग्दछ । हिजो शनिबार सप्ताहन्तमा नेपालको न्यास्रो मेटाउनलाई उनको निमन्त्रणा थियो, मलाई । म उनकोमा गएँ । उनी ग्रूनल्याण्डमा आफ्नो काममा मस्त नै थिए । उनको मेहनती बानीले मलाई निकै नै प्रभावित पार्यो । म उनले गरिरहेको कामलाई निकै नै नजिकबाट नियाल्दै थिएँ । उनले मलाई पचास क्रोनरको नोट दिदैँ मलाई मन पर्ने तरकारी छानेर ल्याउन भने । मैले मसँगै छ पैसा राख्नुस भन्दा पनि उनी पटक्कै मानेन । कुनैदिन मलाई उनैले नै भनेका थिए, नर्बेमा आएका नेपालीहरुमा कसले धेरै पैसा कमाउने ? भन्ने अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा छ । तर लाग्यो उनी त्यो प्रतिस्पर्धामा भाग नलिएका एक्ला बृहस्पती हुन । उनले मलाई ओश्लो झर्दाको दिन नै सिमसहितको मोबाईल दिए, आफूसँग थुपै्र पटक डिनर र लन्च गराए । र, हिजो फेरि आउनको लागि निमन्

अचम्म लाग्दछ मलाई, नेपाली नेता भनौंदाहरुको चालीमाली देख्दा । बल्ल एमआरपी छपाईको लागि फ्रान्सेली कम्पनी ओबर्थरसँग सम्झौता त भएछ तर कस्तो बिडम्बना एमआरपीको पानीचित्र र डिजाईनमा हस्ताक्षर गर्नुपर्ने परराष्ट्रमन्त्रि सुजता कोईरालाले अवरोध पो सिर्जना गरिछिन् । उनी मन्त्रि हुन कि कुनै कारखानाको मजदुर ? जब आफूले भने जस्तो हुँदैन अनि अवरोध सृजना गर्ने । मलाई आज आएर थाहा भएको छ, हामी नेपाली कि पछाडी छौं र हाम्रो देश किन सधैं पछि, अन्तिम र ओरालो झरेको स्थितीमा छ । जब नेता त यस्ता छन् दुई कौडीको बुद्धि र विवेक नभएका अनि देश कसरी उभो लाग्दछ । मलाई त यो सुजता कोइराला भन्नीको दिमागी हालत ठिक छ जस्तो पनि लाग्दैन् । यो भारतको कती बफादार भक्त ? बरु भारतमै एउटा गतिलो केटो खोजेर घरजम गरे भैहाल्यो नि । अनि त्यतै नेतृ बने पनि हुन्छ । अझ देश काम चलाऊ सरकारका भरमा टिकेको पनि अब दुई महिना पुग्नै आँटेछ । थुक्क नेताहरु ! यस्ता काम गर्न नसक्नेले त .... खाए पनि हुन्छ ! मलाई त ज्ञानेन्द्र नै को शासन ठीक थियो जस्तो लाग्यो । कम्तिमा पनि मौसुफले यस्तो गाइजात्रा त देखाईबक्सेको थिएन नी । मौसुफले यी नेताहरुलाई भेला पार

आज मैले बढो दुःखको साथ यहाँहरूले जानकारी पाइसकेको कुरोलाई मेरो आफ्नो बुझाइका आधारमा केहि लेख्ने कोशिस गरेको छु । शुरूमा त मलाई हाम्रो देशको यो फोहोरी राजनीतिका विषयमा टिकाटिप्पणी गर्न के आवश्यक छ र भन्ने महशुस भयो । तर एक सचेत नेपाली नागरिक भएको महशुस भएपछि मैले आफूलाई रोक्न सकिन र मेरा औलाहरू कि–बोर्डमा एकतमास नाच्न शुरू गरे । यतिखेर रात्रीको नौ बजेर २५ मिनेट गैसकेको छ । भोली बिहान सबेरै उठेर बिहानी कक्षाका लागि कलेज जाने श्रीमतीको कामलाई सम्हाल्नु र छोरीलाई हेर्नु मेरो नियमित जिम्मेवारी नै हो । अहिले ढिला गरेर सुते भने भोली उठीसक्दा मेरो निद्रा पुग्ने छैन र मलाई आफ्नो कार्यसम्पादनमा निकै नै अप्ठ्यारो हुनेछ भन्ने थाहा हुँदाहुँदै पनि मैले आफ्नो भावनालाई यहाँ रोक्न सकिरहेको छैन् ।  शुरु कहाँबाट गरूँ ? जब लेख्नका लागि एउटै विषयका थुप्रै उपविषयहरू प्राप्त हुन्छन् अनि म जस्ता भर्खर लेख्न थालेका मान्छेहरूलाई विषयप्रवेश सबभन्दा ठूलो चूनौती बनिदिदों रहेछ । मलाई यसबखत झल्झल्ती याद आइरहेको छ त्यो बखत जतिखेर निरंकुश भनिएको राजतन्त्रको समाप्तीका लागि छाति खुल्ला राखेर म सडकमा चिच्याईरहेको थियो

पहाडी क्षेत्रका अझ त्यो पनि कच्ची बाटोमा यात्रा गर्दाका अनुभव प्रत्येक पल्ट ती यादगार क्षणहरू बन्न पुग्दछन् । कतिपय अवस्थामा ती ज्यानै जानसक्ने जोखिमयुक्त पनि हुन सक्दछन् भने कहिलेकाही ती यात्रुहरूका लागि रमाईलो र फ्रेश बन्ने अबसरका रूपमा पनि प्रयोग गर्न सकिने स्तरका हुन्छन् । तस्बिरमा देखिएको दृश्य चाहिँ केहि हप्ता अगाडि म ताकम क्षेत्रमा फिल्ड गएर बेनी फर्कदा हो । दरबाङ सबेरै सबभन्दा शुरूको क्युमा रहेको यो बसमा म ५ दिन पछाडी मेरी प्रिय सानुको हातबाट बनेको खाना खान लालयित भएर अति उत्साहित भएर चढेको थिएँ । जति जति यो दरबाङबाट टाढिदै थियो उति उति म मेरी सानु र प्यारी छोरी एन्जिलसँगको भेटलाई नजिकाउँदै थिएँ । तर दुर्भाग्य यो गाडी कम्तिमा डेढ घण्टासम्म डम्मरा (बेनी मंगलाघाटदेखि पैदल २० मिनेटको बाटो) मा आएर फसिरह्यो । म चढेको गाडिको ड्राइभर आफू नै उक्त सवारीको धनी भएको नाताले पनि हुनुपर्छ अति नै सम्बेदनशिल भएर त्यहाँबाट बाहिर निकाल्दै थियो । तर ऊ सफल हुन सकिरहेको थिएन । म लगायत बसमा सवार प्रायः यात्रुहरूले उसलाई विभिन्न संज्ञा दिन थालिसकेका थियौं । छेराउटे, कायर, डरछेरुवा, मख्खीचुस आदि इत्य

विभिन्न बस स्टपहरूमा निर्धारित समयमा रोकेर, यात्रुहरू झराल्दै र उकाल्दै हामी सवार बस सोर्मार्काको बस स्ट्याण्डमा आएर रोकियो । क्याथ्रिन, एलि, हन्स, प्रजु र म क्रमशै ः बसबाट ओर्लियौं । हन्सले हामीलाई कार्यक्रम स्थलमा लगे । साँझको करिब सात बजेको समयमा हामी तालिम स्थलमा पुग्यौं । केन्याका लागि युवा स्वयंसेवक रहिसकेकी रेग्नल्ड स्टाधिम र कार्यक्रम संयोजक लट्टा क्याटबग म्याडसेनले हामीलाई न्यानो स्वागत गरे । र, काउण्टरमा रहेकी एक अधवैशेंले हामीलाई आ–आफ्ना कोठाहरूको कि–कार्ड दिइन्, तत्पश्चातः हामी केहिबेर आरामका लागि आफ्नो कोठातिर लाग्यौं । एक थान टिभि र आरामदायी दुईवटा विस्तराको साथमा रहेको एक थान दराज भएको एट्याच बाथरुम सहितको कोठाभित्र पस्दा बित्तिकै मन पुलकित भएर आयो । अहा ! म त्यो क्षणको बयान यहाँ शब्दमा कसरी गर्न सकुँ ? त्यो भब्य कोठाबाट फुसफुस परिरहेको हिउँलाई झ्यालबाहिरको होचा रुखहरुको सानो वनमा मैले अविछिन्न हेरिरहेँ ! प्रणयदिवसको त्यो दिन मैले मेरी धर्मपत्नीलाई एकतमास सम्झिराखेँ । अझ साँच्चिकै भन्नुपर्दा त्यो फुस्फुसाईरहेको हिउँले मलाई मेरी धर्मपत्नीको याद दिलायो । कल्पनामा मैले मेर

अन्तत : प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा बसेको लगभग १३ महिना पुग्नै आँटेपछि नेपाली राजनीतिमा सर्बाधिक विवादास्पद प्रधानमन्त्रीका रुपमा चित्रित २२ दलीय संयन्त्रका साझा उम्मेदवार बनि प्रधानमन्त्रि बन्न सफल माधवकुमार नेपालले आज राजीनामा दिएका छन् । २२ दलीय संयन्त्रमा गठित आफ्नो नेतृत्वको सरकारलाई टिकाइराख्न माधवकुमार नेपालले जीवनमा सर्वाधिक तनावका दिनहरूका रूपमा बिताए भन्नेमा सहजै अडकल काट्न सक्तछौं । विभिन्न मितिमा गरी बितेका १३ महिनामा उनले मन्त्रिपरिषदलाई ८ पटकसम्म बिस्तार गरी ४३ सदस्यीय बनाएका थिए । हालसम्मकै दोश्रो ठूलो आफ्नो नेतृत्वको सरकारलाई टिकाइराख्न उनले विभिन्न कसरतहरू गरिराख्न विवश बने । प्रत्येक बिहान भारतीय राजदुत राकेश सुदलाई भेट दिनु र भेट्नु, तथा गठबन्धनमा रहेका हरेक नाम मात्रका दलहरूको संयुक्त बैठक डाकिराख्नु र छलफल गर्नु तथा गराउनु उनका नियमित कामका रूपमा देखिए । संविधानसभाको निर्वाचनमा दुई फरक जिल्लाका दुई फरक निर्वाचन क्षेत्रहरूबाट निर्वाचन लडेपनि चुनाव हारेका उनी सम्भवत निर्वाचन हारेपनि प्रधानमन्त्री बन्न पाउने विश्वकै अहिलेसम्मका एक मात्र र सायद अन्तिम व्यक्ति हुन सफल भए ।

आदरणीय दिदी-बहिनी तथा दाजुभाइहरु ! तेह्र महिनाअघि मैले प्रधानमन्त्रीको पद सम्हालेदेखि आजसम्म आइपुग्दा अनेकौं घुम्तीहरु पार भएका छन् । तत्कालीन प्रधानमन्त्रीले राजीनामा गरेपछि उत्पन्न अप्ठ्यारो राजनीतिक परिस्थितिमा २२ राजनीतिक दलको समर्थनमा २०६६ जेठ ९ गते व्यवस्थापिका-संसदबाट म विधिवत् प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएको थिएँ । ऐतिहासिक जनआन्दोलनको उपलब्धि लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा सरकार प्रमुखको महत्वपूर्ण जिम्मेवारीलाई मैले देश , जनता र लोकतन्त्रका पक्षमा दृढताका साथ बहन गर्ने इमानदार प्रयास गरेको छु । राजनीतिक आन्दोलनको महाअभियानमा अमूल्य जीवनको आहुति दिने ज्ञात-अज्ञात शहीदहरुप्रति म हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछु । साथै , आन्दोलनका घाइते र अपाङ्गहरुप्रति ऐक्यबद्धता प्रकट गर्दछु ।  शान्ति प्रक्रिया आरम्भ भएपछि राष्ट्रको सर्वोपरी हित तथा नयाँ संविधान निर्माण र शान्ति प्रक्रियालाई सार्थक निष्कर्ष पुर्‍याउने साझा मूल कार्यलाई सम्पन्न गर्ने न्यूनतम सहमतिका आधारमा सबै सरकार गठन भएका हुन् । तर पनि , ती सबै साझा कार्यहरु सम्पन्न भएका छैनन् । स्वाधीन , सबल , समृद्ध , स्वाभिमानयुक्त र शान्त लोकता

जलवायु परिवर्तनले विश्वव्यापी रुपमा पारेको प्रभावलाई केहि हदसम्म भए पनि न्यूनिकरण गर्नु र परिवर्तित जलवायुमा अनुकुलन हुनु आजको विश्वका लागि यी सबभन्दा महत्वपूर्ण पहिलो दुई विकल्प हुन् । जलवायु परिवर्तनको मुद्दाले अहिले विश्वका सबै गरिव तथा धनी, विकसित तथा अविकसित सबै देशहरूलाई एउटै मञ्चमा उभ्याईदिएको छ । र, विश्वका प्रत्येक राष्ट्रहरूले प्रत्येक मञ्चमा यिनै दुई विकल्पका बारेमा भरपुर छलफल चलाउने र यीनको सफल कार्यान्वयनका लागि अति नै महत्व दिदैँ आएका छन् । तथापि, समस्या भने ज्यूँका त्युँ नै छ । जलवायु परिवर्तनका कारण उत्पन्न दुष्परिणामहरूबाट सबभन्दा बढी जोखिममा पर्ने मुलुकहरुको अग्रपंक्तिमा रहेको हाम्रो देशमा जलवायु परिवर्तनका प्रभावका कारण उत्पन्न हुने जोखिमलाई न्युनिकरण गर्ने आवश्यक श्रोत र साधनको टड्कारो खाँचो अवश्य नै छ । तथापि, यो समस्यालाई समस्याका रुपमा मात्र नहेरी समाधानका आवश्यक उपायहरूको अधिकतम खोजी गर्नु पर्ने हाम्रो दायित्व पनि हो । र, परिवर्तित जलवायुका क्षेत्रमा युवाहरूको भूमिका त झन उदाहरणीय हुनु आवश्यक नै हुने भो’ । यस्तै भूमिकालाई आत्मसाथ गरेका एक युवासँग मेरो मित्रता हु

चार पाच घण्टाको आराम पछाडि हन्सले हामीलाई हाम्रो गन्तव्य स्थल सोर्मार्कामा जाने समय भएको बताए । मनमा अनेकन जिज्ञासाहरू उठिरहेका थिए । एक प्रकारको कौतुहुलता मनमा जागिरहेको थियो । हवाई यात्राको सम्पूर्ण थकान ओश्लोका सडकमा हिडिरहँदा त्यहाँ भएको हिउँको दृश्यले सम्पूर्ण रुपमा नामेट भएको अनुभूति भैरहेको थियो । तथापि बादलले टम्म ढाकिएको आकाशबाट सूर्यको छिद्र ताप मात्र हामीसम्म आइपुगेको थियो । हामीलाई एकदम समयभित्र बस टर्मिनलसम्म पुग्नु आवश्यक थियो । तर हिउँले चम्किरहेका ओश्लोका सडक, पुल, भवन, उद्योग, स्टेडियम, मार्केट स्क्वायर अनि वनलाई पृष्ठभूमिमा राखेर तस्विर खिच्ने अवसरलाई मैले हतास मुडमा गुमाउन चाहिन । मेरो अनुरोध पछि हन्स र प्रजुहरु पनि तस्विर लिन राजी भए । त्यो जेब्रा क्रसिङ्ग थियो र म जेब्रा कसिङ्ग पार गर्नै लाग्दा एउटा कार आएको देखिएपछि टक्क रोकिए । कार आफ्नो गतिमा आइरहेको थियो । तर अचम्म कार रोकेर, चालकले पहिला मलाई बाटो पार गर्न इशारा दिए । म छक्क परेँ त्यहाँको सडक अनुशासन देखेर । हाम्रोमा सवारी हाक्नेहरू सडकका सर्वेसर्वा मानिन्छन् । मानौं सडक खाली नहुन्ज्याल वा ढुक्कसँग सडक पार गर

माओवादीहरुको आमहडतालको पहिलो दिन बैशाख १९ गते बेनीको र्‍यालीमा सहभागी यी व्यक्तिलाई देखेपछि मलाई लाग्यो – के साँच्चिकै यो आन्दोलन “के कस्का लागि” र “किन” भन्ने बुझेर आएका होलान् यिनी ? बिचरा आफ्नै अन्यौल भविष्यका सम्बन्धमा बेखबर यिनीजस्तै युवाहरू कति भ्रामक छन् – आन्दोलनमा ? अब घरमै गएर आन्दोलनमा जानु पर्छ भन्ने ह्विप जारी भएपछि यिनीहरूको के लागोस् ?

              बेनीमा आयोजित प्रदर्शन जागिर त गर्नैपर्‍यो ः प्रहरी टोली आखिर माओवादीहरुको अनिश्चितकालिन आमहड्ताल शुरु भएरै छाड्यो । छिटफुट हिंसात्मक घटनाबाहेक आन्दोलन शान्तिपूर्ण नै रहेको छ । तर यसपालीको उनीहरुको आन्दोलन भने केही खुकुलो रहेको अनुभूति भएको छ । पानी ट्याङ्कर, एम्बुलेन्स, पर्यटक बोक्ने गाडीहरु चल्न दिने बताइएको छ । तेस्रो जनआन्दोलन भनेर नाम दिइएको यस आन्दोलनमा  गाउँ गाउँबाट मानिसहरु काठमाडौं झिकाइएको छ । आन्दोलन जतिसुकै शान्तिपूर्ण भनिएता पनि आन्दोलनमा सहभागी केही प्रदर्शनकारीहरुले सडकमा वितण्डा मच्चाउनकै लागि आएको झैं व्यवहार गरिएका घटनाहरु पनि सार्वजनिक भएका छन् । आम हडतालकै कारण अधिकांश स्थानमा कक्षा १२ को अन्तिम परिक्षा समेत स्थगन गरिएका छन् । नेपालमा यसरी हडताल, बन्द र आन्दोलनका कारण नागरिकको शिक्षा प्राप्त गर्ने हक, स्वास्थ्यको हक र विना रोकटोक शान्तिपूर्ण ढंगले एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा पुग्न पाउने जस्ता मौलिक हकहरु समय समयमा बन्धक बनाइएका छन् । जुन माओवादीहरुको यो आन्दोलनबाट समेत अछुतो रहन सकेको छैन् । अझ सबभन्दा महत्वपूर्ण विषय त आन्दोलन कहिलेसम्म लम्बिने हो भन्ने

नीजि विद्यालयले मनपरी शुल्क बृद्धि गरेको निहुँमा माओवादीको विद्यार्थी संगठन अखिल क्रान्तिकारीको देशभर विद्यालय बन्द गर्ने कार्यक्रम अनुसार म्याग्दी जिल्लाका अखिल क्रान्तिकारीमा संलग्न युवाहरुले पनि सदरमुकामका नीजि विद्यालयहरु आजदेखि पूर्णरुपमा बन्द गराएका छन् । आफ्नो माउ पार्टीले बैशाख १८ गतेदेखि गर्ने भनेको आन्दोलनबाट प्रेरित भएर अखिल क्रान्तिकारीका विद्यार्थीहरुले नीजि विद्यालय बन्द गराएको कारण शुल्क बृद्धि बहानाबाजी मात्र भएको धेरैको टिप्पणी छ । विद्यालय बन्द गराउने काममा उनीहरु निकै हदसम्म पूर्वाग्राही भएर लागेको सदरमुकाम बेनीस्थित विद्यालय बन्द गराउने क्रममा उनीहरुले देखाएको हर्कतबाटै प्रष्ट हुन्छ । नेपाली कांग्रेस जिल्ला कार्य समितिका उपसभापति रेशम बानियाँद्धारा संचालित बेनी आवासीय मा.वि.मा बन्द गराउने क्रममा उनीहरुले तोडफोड समेत गरेका छन् । तोडफोडबाट खासै ठूलो क्षति नभएपनि बजारबासी बुद्धिजीवीहरुको अखिल क्रान्तिकारीका विद्यार्थी तथा नेताहरुले विद्यालय बन्द गराउने नाममा पूर्वाग्राही व्यवहार प्रदर्शन गरेको ठहर छ । आफ्ना पार्टीमा संलग्न सुवासकुमार श्रेष्ठ तथा रवीन्द्रराज जोशी संचाल

बादल माथि माथि उड्नुको मज्जै बेग्लै ! मलाई आमस्टर्डमदेखि ओश्लोसम्मको यात्रा अवधीभर महशुस भएको एउटै मात्र सत्य नै यहि थियो । सहकर्मी प्रजु थकान भरिएको निन्द्रा निदाईरहेको बेला म यति लालयित भएर समुन्द्र खोजिरहेको थिएँ कि मेरो वशमा भैदिएको भए समुन्द्र ढाकेर छरिएको बादललाई एकै निमेशमा हटाएर समुन्द देख्ने मेरो प्यास एकै पलमा मेटाउथेँ तर कहाँ सक्नु ? आखिर समुन्द्र देख्नै नपाई CITY HOPPER ले १ घण्टा ५० मिनेटतिर हामीलाई ओश्लो एअरपोर्टको सिधैं माथि ल्याई पुर्‍यायो । झ्यालबाट मैले यसो चिहाएको मात्र के थिएँ, हिउँ नै हिउँले छोपिएको ओश्लोको दृश्यले मलाई यति रोमाञ्चित बनाईदियो कि अगाडि समुन्द्र देख्न नपाएको थकथक एकै निमेशमा झ्वाम ! “आहा कति राम्रो” प्रजुको आवाजले मलाई झसङ्गै पारिदियो । उनी पनि त्यो मनमोहक दृश्यले उत्तिकै रोमाञ्चित भएको मैले सहजै अनुमान लगाउन सकेँ । साँच्चिकै जाडो याममा ओश्लोको विशेषता नै हिउँले पुरिनु रहेछ ! उता हाम्रा हिमाल हिउ कंगाल भैरहेका बेला यता मिटरका मिटर हिउँ जमेको देखेर आहरिश पनि लाग्यो । तर मन बुझाउनु बाहेक अर्को उत्तम विकल्प पनि त थिएन् ! मौसमको खराबीका कारण ह

राजनीति त्यसै त नबुझिने विषय झन नेपालको राजनीतिको त के कुरा गर्नु र ? कुरा गरेरै साध्य छैन् । न सत्ता पक्ष दलहरू गम्भिर देखिन्छन् न सत्ताका लागि कसरत गरिरहेका दलहरु इमान्दार देखिन्छन् ! सायद अजब देशको गजब कहानी भनेकै यहि नै होला । भाद्रदेखि चलिरहेको कुर्सीको द्धन्द्ध यति विधि उछालिएर आयो कि त्यो समयको दौडानमा ठूला भनौंदा दलहरुको दिमागमा संविधान निर्माणको कार्य तालिका कहिल्यै घुसेन् उनीहरुको दिमागमा खाली एउटै मात्र कुरा नाचिरह्यो – सत्ता जोगाइराख्न सकेमा वा त्यो कुर्सीमा पुग्न सकेमा जाबो संविधान त एक चुट्कीको भरमा भैहाल्छन नि !

करिब ८ महिनापहिले भदौंको दोश्रो हप्तादेखि “नागरिक सर्बोच्चता” को बहाली गर्ने एकमात्र आफ्नो उद्देश्य किटेर सडक र सदन आन्दोलन तताउन शुरु गरेको माओवादीको आन्दोलनले आजको मितिसम्म न त उसले दावी गरेको “नागरिक सर्बोच्चता” नै कायम गर्न सक्यो न त आन्दोलनले निर्णायक समाप्ती नै प्राप्त गर्‍यो । बरू हाँसो उठ्दो कुरो त उसको आन्दोलनले आजका दिन सम्म पाँचौ चरण पार गरिसक्दा उसले उद्देश्य किटेको “नागरिक सर्बोच्चता” को मु्द्दा समेत अहिले ओझेलमा पर्न गएको छ । अनि उसको नयाँ माग छ, स्वाधिनता ! हुन त “नागरिक सर्बोच्चता” भनेको के हो ? र, यसको कुन कुन क्षेत्रको व्याख्या गर्दछ ? भन्ने कुरा आम जनताले थाहा नपाउँदै उनीहरुले शुरु गरेको “स्वाधिनता” अर्थ र यसले समेट्ने क्षेत्रहरुको बारेमा जानकारी हासिल गर्न नपाउँदै फेरि कुन नयाँ शब्दको उदय हुने हो त्यो त आउने समयले नै बताउँला । राजनीतिक विश्लेषकहरुले माओवादी अब विस्तारै दिशाहिन हुन थालेको र ऊ आफ्नो अबको कार्यनीति जनसत्ता, जनविद्रोह वा संविधान निर्माण के रहने हो भन्ने कुरामा अलमलमा परिरहेको बताउँदै आएको बखतमा झण्डै २४ घण्टाको म्याद नगुज्रिदै बसेको स्थायी समितिको पछिल्