Skip to main content

पत्रकारिता, सृजनशिलता र नब विकल्प

(बेनी, म्याग्दीबाट प्रकाशित हुने साप्ताहिक पत्रिका नब विकल्पले
 गौरबमय १०० औं अंक प्रकाशन गर्न सफल भएको उपलक्ष्यमा लेखिएको लेख )
युवाहरुको समूह कार्यमा विश्वास गर्ने मान्छे म, जब केहि युवाहरुको समूहले बेनीमा पत्रकारिताको नयाँ आयाम शुरु गर्ने उत्साहका साथ नव बिकल्पको प्रकाशन गर्न थाले, मेरा मनमा अनेकन जिज्ञासाहरु आएका थिए । पत्रिका प्रकाशनका शुरुका हप्ताहरुमा पत्रकारितामै लागेका बेनीका केहि हस्तिहरुले भन्न थाले— रहर हो केटाहरुको दुईचार दिनको । रहर पुगे पछि थाक्छन् यिनीहरु । शुरुमा त मलाई पनि त्यस्तै लाग्यो । ओंठ निचार्दा दुध झर्ने अल्लारेहरु नै छन् पत्रिकामा, के यसको निरन्तरता सम्भव होला र ? 
म त अनुभवमा होईन काममा विश्वास गर्ने मान्छे । मलाई त सधैं लाग्दछ, सृजनशीलता भएका मान्छेहरुका लागि अनुभव ठूलो हुनै सक्दैन । कार्यसम्पादनका समयमा आर्जन गर्ने सीप हो — अनुभव त । सृजनशिलता र लगनशीलता नभएकाहरु कुन क्षेत्रमा कति नै टिक्छन् र ? विकल्पको शुभारम्भ अंक नै आकर्षक थियो । मलाई याद छ, ठूलो मेहनतका बाबजुद प्रकाशित भएको हुनु पर्दछ, त्यो । समाचार लेखन शैली नौला थिए, ग्राफिक्स डिजाईन, फोटो छनौट, रंग समायोजन र पृष्ठ डिजाइनिङ पनि कम थिएनन् । म आत्तिएँ, लौं यो साँघुरो नगरीमा ई सबैका सकारात्मक विश्लेषणहरु सम्भव होलान ? आदि, ईत्यादि ! पत्रिका निक्लेकोमा भन्दा राम्रो निक्लेकोमा पत्रकारिता गर्नेहरुले नै आलोचनात्मक दृष्टिकोणले चर्चा गर्न थाले । त्यो कुनै हालतमा शोभनिय विषय थिएन । तर त्यसले विकल्पलाई अझ बढी परिष्कृत, परिपक्व र उत्कृष्ट बन्नमा भने प्रेरित गरेको हुनु पर्दछ । 
बेनीमा निक्लेका र निक्लिीरहेका पत्रिकाहरुले बेनी मै घट्ने घटनाहरुलाई ब्यानर न्यूज बनाउने चेष्टा गरेनन र सायद गर्ने पनि छैनन् । सम्झनामा अझै ताजा छ, म्याग्दीको एक क्रियाशिल साहित्यिक संगठन पौलस्त्य साहित्य समाजको अधिवेशनलाई ब्यानर न्यूज बनायो विकल्पले । मलाई लाग्यो, के गरिरहेछन् यिनीहरु ? पछि बुझ्दा लाग्यो, स्थानीय संघ संस्थाहरुको क्रियाकलापलाई कभर गर्नु र तीनलाई विशेष प्राथमिकता दिनु विकल्पको उद्देश्य पो रहेछ ! अब यहिँ नेर लाग्यो मलाई, अनुभव ठूलो कुरो होईन । सृजनशीलता महत्वपूर्ण हो । साना मसिना घटनाहरुको पनि प्रभाव विश्लेषण गरेर घटना सम्बन्धित विषय, उपविषयहरुको पनि आफ्नै महत्व हुन्छ भन्ने धेरै पत्रकारहरुले मेसो पाउँदैनन । जसले त्यो बुझ्छ, सहि रुपमा त्यहि नै सच्चा पत्रकार हो । तर कुनै पनि दल विशेष वा व्यक्ति विशेषको प्रभावमा रहेर उनीहरुकै लगौटीं बनेर आफ्ना अति नीजि अंगहरुको लाज बचाउन किमार्थ सकिदैन । विकल्पसँग सम्बन्धित युवा पत्रकारहरु यसमा चुकेँ कि चुकेँनन, त्यसको समिक्षा आवश्यक छ । नत्र बेनीमा जति पनि पत्रिकाहरु निक्ले धेरै हदसम्म राजनैतिक दलका मुखपत्रका रुपमै काम गरेँ । अझ कति त पत्रकारिताको धर्मलाई नै भुसुक्कै बिर्सिएर खुल्ला र छाडा दोहोरी, तेहेरीमा समेत उत्रे ! यो बेनीको पत्रकारिताको ईतिहासमा दुःख लाग्दो विषय हो । मलाई लाग्दैन कसैको निजात्मक गोप्यताको हुर्मत लिनु पत्रकारिताको विषय हो । वा चरित्र हत्या पत्रकारिताको विषय हो । म सधैं विश्वस्त छु, पत्रकारिताको महत्वपूर्ण पक्ष भनेको कुनै पनि घटनाको सभ्य र भव्य तबरबाट विश्लेषण गरिनु हो । 
आठ दशहजारको एउटा क्यामेरा, सानो झोला भित्र एउटा डायरी र कलम राखेर भिर्दैमा सबैजना पत्रकार हुनै सक्दैनन् । ईः देखावटी कुरा हुन । यो दुईचार हजार आम्दानी भएको जोसुकैले गर्न सक्दछ । पत्रकार बन्नका लागि अन्तरनिहित क्षमता आवश्यक हुन्छ । यसको आफ्नै निजात्मक शैली हुन्छन । हरेक विषय माथि आफ्नै स्वतन्त्र विश्लेषण गर्न सक्ने खुबी हुन्छ । अनि पो पत्रकार ! तर के छन् त सबै आफ्नै खाले विशिष्ट क्षमता भएका पत्रकारहरु, बेनीमा ? होलान् तर न्यून त्यो पनि अञ्चलमै । मैले एकदिन पढेको थिएँ, बागलुङबाट प्रकाशित हुने एक पत्रिकामा गौश्वारामा चिया खेतीको बारे रिपोर्टिङ । जहाँ सम्बाददाता लेखेका छन्, म्याग्दी जिल्लाको गौश्वारा गा. वि. स. ! मलाई त लाग्दैन, म्याग्दी जिल्लामा गौश्वारा नामको कुनै गा.वि.स छ । त्यो त ज्यामु्रककोट गा.वि.स. एक बस्तीको नाम जस्तो लाग्दछ । अब जो पनि भन्न सक्तछ, एउटा गा.वि.स. को नाम थाहा पाउन नसकेका पत्रकारले स्थलगत रिर्पोटिङ भनेर दावा गरेको समाचारमा कति विश्वसनीयता रहन सक्ला ? बेनीमा बसेर गुर्जाका समाचारहरु धेरै आएका छन् । तर विकल्पले कम्तिमा पनि यो संस्कारलाई तोडिदिएको छ । स्थानीय पत्रिकामा छापिने समाचारको सम्भवत ः पहिलो प्रयास हुनु पर्दछ, विकल्पको यो कदम । देख्नु र सुन्नुमा आकाश—जमिनको भिन्नता हुन्छ, भन्ने कुरालाई आत्मासाथ गर्नु हरेक पत्रकारको कर्तव्य हो । अझ हाँसो उठ्दो कुरो, बेनीमा एकजनाको नाममा छापिएको एउटा समाचार, अर्कोको नाममा पोखरामा त्यहि समाचार छापिएको हुन्छ, अरु त अरु राष्ट्रिय दैनिकमा पनि तिनै दुरुस्तै समाचार झन अर्काको नाममा धेरै पढेको छु, मैले । वास्तवमै पृथक छ, बेनी नगरीको पत्रकारीता !
पत्रकारिताका क्षेत्रमा देखिएका नकारात्मक अभ्यासहरुलाई चिरेर नब विकल्पका पत्रकारबन्धुहरुले बेनीको पत्रकारितालाई उठाएर म्याग्दीको पत्रकारिता मूल धार बनाउने सामथ्र्य राख्नेमा मलाई शंका छैन । मलाई विश्वास छ, नब बिकल्प छापा पत्रकारितामा धौलागिरिकै कोशेढुंगा बन्नेछ, एकदिन । मेरा झैं थुप्रै पाठकहरुको ई र यस्तै अझ अरु अपेक्षाहरु होलान विकल्पप्रति । आशा छ, विकल्प त्यो पूरा गर्न सधैं तत्पर रहनेछ र यसलाई आफ्नो धर्म पनि ठान्नेछ ।
(लेखक, २०६५ मा स्नातक तहमा पत्रकारितामा म्याग्दी बहुमुखी क्याम्पसका सर्वोत्कृष्ट छात्र हुन ।)

Comments

  1. भगवान चोखाल15/9/10 1:08 PM

    असाध्यै राम्रो छ हो ब्रो गूड् जब..!!!!!!& सफलताको शुभकामना....!!!!!!!!!

    ReplyDelete
  2. निराजनजी हजुरको लेख
    सान्दर्भिक छ ।हो यथार्थमा
    पत्रकारिताको अर्थ नै सत्य तथ्य समाचार
    सम्प्रेसण गर्नु हो ।विकल्पलाई मेरो
    पनी शुभकामना ।

    ReplyDelete
  3. This comment has been removed by a blog administrator.

    ReplyDelete
  4. रामचन्द्र थापा16/9/10 8:36 AM

    निराजन जि, तपाईको artical तारिफ योग्य छ। राम्रो लाग्यो

    ReplyDelete
  5. निराजनजी हजुरको लेख
    सान्दर्भिक छ ।हो यथार्थमा
    पत्रकारिताको अर्थ नै सत्य तथ्य समाचार
    सम्प्रेसण गर्नु हो ।विकल्पलाई मेरो
    पनी शुभकामना ।

    ReplyDelete

Post a Comment

प्रतिक्रिया ब्यक्त गर्दा सभ्य र सुसंस्कृत शैली प्रयोग गर्नका लागि सम्पूर्णमा सविनय अनुरोध गर्दछु ।

लोकप्रिय पोष्टहरू

अनि रोशन भाइले टिपेछन् ६ बाल्टिन बेरी

गएको साल, हेर्दै कलिला देखिने दुई जना ठिटाहरू तिक्कुरिला रेल बिसौनीको कुनामा मस्त चुरोटको पफ लिदैं गरेका बेला, "भाइहरू नेपाली हो ?" भनेर मैले सोधेको थिएँ । मेरो प्रश्न भुँइमा झर्न नपाउँदै, आफूले तान्दै गरेको चुरोट आफ्नो साथीलाई दिदैँ, झन कलिलो देखिने ठिटोले भनेथ्यो, "हो दाई । कसरी पो ठम्याउनु भो ?"  दुई फरक मुहारको बनोट लिएका मानिसहरू सँगै बसेर एउटै चुरोट तान्दैछन् भने ती पक्कै नेपालीहरू हुनुपर्छ, त्यसमाथि तिमीहरू नेपाली मैं बातचित गर्दै थियौ नी त । मेरो जवाफ सुनेपछि त्यो ठिटोले कपाल कन्याउँदै भनेथ्यो, "हाउ दाजु पनि, सारै मजाको पो हुनुहुदोँ रहिछ !" मैले बात मार्न खोज्दा, निसंकोच बात मार्न खोज्ने ठिटो त पूर्वतिरको लिम्बु भाइ रहेछन् । अनि खासै बात मार्न नचाहने चाँहि रहिछन् - काठतिरका बाहुन भाइ ।  त्यो दिन ती भाइहरू हेलसिन्कीबाट सवा घण्टाको रेल यात्रामा पुगिने ठाउँबाट काम पाइने आशामा साथीलाई भेट्न आएका रहेछन् । आफूलाई भेट्न निम्ता दिएको साथीसँग भेट  नभएपछि  कामको खोजीमा हेलसिन्की झरेका उनीहरूलाई  आफू बस्ने ठाउँतिर फर्कने क्रममा मैले भेट्न पुगेको थिएँ । छोटो भ...

घर कहाँ हो दाजुको ?

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो ' पिरती ' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।" तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?" म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्...

मेरो एउटा साथी छ (हुनुहुन्छ)

 " नीराजन, मेरो बेस्ट फ्रेन्ड हो ।" जन्मेर २६ वर्ष बिताएको देश नेपालमा मलाई यस्तो भन्ने कोही थिएन् । तर यतै फिनल्याण्ड आइपुगेपछि,  मलाई यस्तो भन्ने एक जना भेट्टिएकी थिइन् ।  जोसँग बसेर एकै कप चिया वा कफि पिएकै थिइँन्, मैले । मनभरीका बह न मैले उनीसँग केहि पोखेकै थिएँ, न त उनले विशेष केही त्यस्त्तो साझा गरेकी थिइन् मसँग । तर मलाई चिन्ने र मसँग सम्पर्कमा रहेका धेरै साथीभाइसँग उनले सुनाउन बिर्सेकी रहिन्छिन् कि निराजन उनको बेस्ट फ्रेन्ड हो ।  यो पढ्दै गर्दा यहाँलाई लाग्ला, कि आफूलाई बेस्ट फ्रेन्ड बताउने साथीका सम्बन्धमा लेख्ता पनि यसले किन भूतकालको प्रयोग गर्यो ? प्रश्न स्वभाविकै हो तर मेरो जवाफ अलिकति अस्वभाविक लाग्न सक्ला यहाँलाई । कि मलाई बेस्ट फ्रेन्ड भन्ने उनको, खासमा म  फ्रेन्ड पनि थिइँन् । न उनी थिइन्, मेरो कुनै त्यस्तो विशेष मित्र । बस्, हाम्रो सामान्य चिनजान मात्र थियो । केहि मानिसहरू हुँदारहेछन्, जो सामान्य चिनजानलाई मित्रताको नाम दिदाँरहिछन्, उनले जस्तै । अनि कोही यस्ता पनि हुँदा रहिछन् कि जोसँग हामी विशेष सामिप्यतामा भएको ठानेका हुन्छौं, तर उनीहरूका ...

बोई, बार्ह वर्षमा खोलो किन फर्किएन् ?

हिजो भर्खर जस्तो लाग्छ, २७ औं वसन्तमा हिड्दै गरेको म विना कुनै योजना देश छाडेर परदेश हिडेको । आज १२ वर्ष नाघिसकेछ, परदेश भनिएको ठाम देशजस्तै अनि देश ठानिएको ठाम परदेशजस्तै भएको । मेरी बोइ भन्नुहुन्थ्यो, "बार्ह बर्षमा खोलो फर्किन्छ ।" बार्है बर्ष वितिसकेछन्, म मान्छे भएर होला सायद आफूले आएको बाटैबाटो घर फर्किन नसकेको ! बोइ नफर्किने गरी गएको पनि ५ वर्ष त नाघिसकेछ, सायद अझै हुनुहुन्थ्यो भने फोन गरेर म सोध्दो हुँ, - बोइ बार्ह वर्षमा खोलो कसरी फर्किन्छ ? सिकाइमाग्दो हुँ फर्किने सुत्र, शिरोपर गर्दो हुँ ती सुत्रहरू र लाग्दो हुँ ढोडेनीको पक्की पुल तरेर किनारै किनार तेर्सिएर घैयारासम्म अनि अलिकति माथि उक्लिएर हाम्रा जिजुको पालादेखिको हाम्रो स्थायी ठेगाना उही ढुंगेपाली टोलमा । छिर्दो हुँ आफ्नै मेहनतले बनाएको साढे दुई तले पक्की घरको दैलोभित्र ।           दिनहरू यस्ता पनि थिए, जहिले म कविताहरू लेख्ने गर्थेँ । मेरा कविताहरूमा देश छाड्नेहरूलाई स्वदेशमैं बस्नु भनेर आव्हान हुने गर्थे । अहिले म तीनै कविताहरूका पात्र बनेर आफैले बाँच्नु परेको परिस्थितीलाई पचाउने प्रयत्न गर्दै...

क्लोरिनको झोल, वैज्ञानिकहरू र मेरी बोइको मुड्की

मेरो बाल्यकाल लगभग बोईसँगै बित्यो । त्यो चकचक गर्ने समय भएकाले मेरो चकचकसँग बोईलाई बेलाबेलामा झिझो लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यसैले मैले अति नै अटेर गरेपछि बोईले मलाई भन्नुहुन्थ्यो -  "अहिले गाडूँला मुड्की (मुड्कीले हान्छु) ।" तर अहँ कहिल्यै पनि एक झापड खानुपरेन । मुड्की नै खानु नपरेपछि मेरो चकचक थामिने कुरै थिएन, त्यसैले बोईले पनि मुड्की गाडूँला भन्न छाड्नुभएन अनि मैले चकचक गर्न । मेरी बोईले यस धरा छोडेको पनि यहि हिउँदमा बर्षदिन पुग्दैछ, तर बोईले भन्ने गरेको "अहिले गाडूँला मुड्की" मेरो मनमा गडिरहेको छ, अनि यसो सोच्छु, दुईचार पटक बोईले साँच्चिकै मुड्की गाड्नुभएको भए, मेरा चकचक उहिले पहिले नै खत्तम हुन्थे कि ?  तर खासमा चकचक भन्ने जिनिस त्यत्तिकै खत्तम भएर गैहाल्ने कुरो हैन रहेछ । न त यो उमेर बढ्दै गएपछि आफै घट्दै र पछि निस्तेज नै हुने रहेछ । यसले खासमा उमेर बढ्दै गएर केश पाक्दै गएपनि आफ्नो स्वरूपमा अलिकति फेरिदै तरह तरहका रूपमा प्रकट हुँदै पो जाँदो रहेछ कि ? भन्ने निचोडमा पुगेको छु । यस्तै केहि केश पाक्नै थालेका मान्छेहरूको चकचक कोरोनको त्रास बढ्दै गएपछि अलिकति भि...