Skip to main content

पत्रकारिता, सृजनशिलता र नब विकल्प

(बेनी, म्याग्दीबाट प्रकाशित हुने साप्ताहिक पत्रिका नब विकल्पले
 गौरबमय १०० औं अंक प्रकाशन गर्न सफल भएको उपलक्ष्यमा लेखिएको लेख )
युवाहरुको समूह कार्यमा विश्वास गर्ने मान्छे म, जब केहि युवाहरुको समूहले बेनीमा पत्रकारिताको नयाँ आयाम शुरु गर्ने उत्साहका साथ नव बिकल्पको प्रकाशन गर्न थाले, मेरा मनमा अनेकन जिज्ञासाहरु आएका थिए । पत्रिका प्रकाशनका शुरुका हप्ताहरुमा पत्रकारितामै लागेका बेनीका केहि हस्तिहरुले भन्न थाले— रहर हो केटाहरुको दुईचार दिनको । रहर पुगे पछि थाक्छन् यिनीहरु । शुरुमा त मलाई पनि त्यस्तै लाग्यो । ओंठ निचार्दा दुध झर्ने अल्लारेहरु नै छन् पत्रिकामा, के यसको निरन्तरता सम्भव होला र ? 
म त अनुभवमा होईन काममा विश्वास गर्ने मान्छे । मलाई त सधैं लाग्दछ, सृजनशीलता भएका मान्छेहरुका लागि अनुभव ठूलो हुनै सक्दैन । कार्यसम्पादनका समयमा आर्जन गर्ने सीप हो — अनुभव त । सृजनशिलता र लगनशीलता नभएकाहरु कुन क्षेत्रमा कति नै टिक्छन् र ? विकल्पको शुभारम्भ अंक नै आकर्षक थियो । मलाई याद छ, ठूलो मेहनतका बाबजुद प्रकाशित भएको हुनु पर्दछ, त्यो । समाचार लेखन शैली नौला थिए, ग्राफिक्स डिजाईन, फोटो छनौट, रंग समायोजन र पृष्ठ डिजाइनिङ पनि कम थिएनन् । म आत्तिएँ, लौं यो साँघुरो नगरीमा ई सबैका सकारात्मक विश्लेषणहरु सम्भव होलान ? आदि, ईत्यादि ! पत्रिका निक्लेकोमा भन्दा राम्रो निक्लेकोमा पत्रकारिता गर्नेहरुले नै आलोचनात्मक दृष्टिकोणले चर्चा गर्न थाले । त्यो कुनै हालतमा शोभनिय विषय थिएन । तर त्यसले विकल्पलाई अझ बढी परिष्कृत, परिपक्व र उत्कृष्ट बन्नमा भने प्रेरित गरेको हुनु पर्दछ । 
बेनीमा निक्लेका र निक्लिीरहेका पत्रिकाहरुले बेनी मै घट्ने घटनाहरुलाई ब्यानर न्यूज बनाउने चेष्टा गरेनन र सायद गर्ने पनि छैनन् । सम्झनामा अझै ताजा छ, म्याग्दीको एक क्रियाशिल साहित्यिक संगठन पौलस्त्य साहित्य समाजको अधिवेशनलाई ब्यानर न्यूज बनायो विकल्पले । मलाई लाग्यो, के गरिरहेछन् यिनीहरु ? पछि बुझ्दा लाग्यो, स्थानीय संघ संस्थाहरुको क्रियाकलापलाई कभर गर्नु र तीनलाई विशेष प्राथमिकता दिनु विकल्पको उद्देश्य पो रहेछ ! अब यहिँ नेर लाग्यो मलाई, अनुभव ठूलो कुरो होईन । सृजनशीलता महत्वपूर्ण हो । साना मसिना घटनाहरुको पनि प्रभाव विश्लेषण गरेर घटना सम्बन्धित विषय, उपविषयहरुको पनि आफ्नै महत्व हुन्छ भन्ने धेरै पत्रकारहरुले मेसो पाउँदैनन । जसले त्यो बुझ्छ, सहि रुपमा त्यहि नै सच्चा पत्रकार हो । तर कुनै पनि दल विशेष वा व्यक्ति विशेषको प्रभावमा रहेर उनीहरुकै लगौटीं बनेर आफ्ना अति नीजि अंगहरुको लाज बचाउन किमार्थ सकिदैन । विकल्पसँग सम्बन्धित युवा पत्रकारहरु यसमा चुकेँ कि चुकेँनन, त्यसको समिक्षा आवश्यक छ । नत्र बेनीमा जति पनि पत्रिकाहरु निक्ले धेरै हदसम्म राजनैतिक दलका मुखपत्रका रुपमै काम गरेँ । अझ कति त पत्रकारिताको धर्मलाई नै भुसुक्कै बिर्सिएर खुल्ला र छाडा दोहोरी, तेहेरीमा समेत उत्रे ! यो बेनीको पत्रकारिताको ईतिहासमा दुःख लाग्दो विषय हो । मलाई लाग्दैन कसैको निजात्मक गोप्यताको हुर्मत लिनु पत्रकारिताको विषय हो । वा चरित्र हत्या पत्रकारिताको विषय हो । म सधैं विश्वस्त छु, पत्रकारिताको महत्वपूर्ण पक्ष भनेको कुनै पनि घटनाको सभ्य र भव्य तबरबाट विश्लेषण गरिनु हो । 
आठ दशहजारको एउटा क्यामेरा, सानो झोला भित्र एउटा डायरी र कलम राखेर भिर्दैमा सबैजना पत्रकार हुनै सक्दैनन् । ईः देखावटी कुरा हुन । यो दुईचार हजार आम्दानी भएको जोसुकैले गर्न सक्दछ । पत्रकार बन्नका लागि अन्तरनिहित क्षमता आवश्यक हुन्छ । यसको आफ्नै निजात्मक शैली हुन्छन । हरेक विषय माथि आफ्नै स्वतन्त्र विश्लेषण गर्न सक्ने खुबी हुन्छ । अनि पो पत्रकार ! तर के छन् त सबै आफ्नै खाले विशिष्ट क्षमता भएका पत्रकारहरु, बेनीमा ? होलान् तर न्यून त्यो पनि अञ्चलमै । मैले एकदिन पढेको थिएँ, बागलुङबाट प्रकाशित हुने एक पत्रिकामा गौश्वारामा चिया खेतीको बारे रिपोर्टिङ । जहाँ सम्बाददाता लेखेका छन्, म्याग्दी जिल्लाको गौश्वारा गा. वि. स. ! मलाई त लाग्दैन, म्याग्दी जिल्लामा गौश्वारा नामको कुनै गा.वि.स छ । त्यो त ज्यामु्रककोट गा.वि.स. एक बस्तीको नाम जस्तो लाग्दछ । अब जो पनि भन्न सक्तछ, एउटा गा.वि.स. को नाम थाहा पाउन नसकेका पत्रकारले स्थलगत रिर्पोटिङ भनेर दावा गरेको समाचारमा कति विश्वसनीयता रहन सक्ला ? बेनीमा बसेर गुर्जाका समाचारहरु धेरै आएका छन् । तर विकल्पले कम्तिमा पनि यो संस्कारलाई तोडिदिएको छ । स्थानीय पत्रिकामा छापिने समाचारको सम्भवत ः पहिलो प्रयास हुनु पर्दछ, विकल्पको यो कदम । देख्नु र सुन्नुमा आकाश—जमिनको भिन्नता हुन्छ, भन्ने कुरालाई आत्मासाथ गर्नु हरेक पत्रकारको कर्तव्य हो । अझ हाँसो उठ्दो कुरो, बेनीमा एकजनाको नाममा छापिएको एउटा समाचार, अर्कोको नाममा पोखरामा त्यहि समाचार छापिएको हुन्छ, अरु त अरु राष्ट्रिय दैनिकमा पनि तिनै दुरुस्तै समाचार झन अर्काको नाममा धेरै पढेको छु, मैले । वास्तवमै पृथक छ, बेनी नगरीको पत्रकारीता !
पत्रकारिताका क्षेत्रमा देखिएका नकारात्मक अभ्यासहरुलाई चिरेर नब विकल्पका पत्रकारबन्धुहरुले बेनीको पत्रकारितालाई उठाएर म्याग्दीको पत्रकारिता मूल धार बनाउने सामथ्र्य राख्नेमा मलाई शंका छैन । मलाई विश्वास छ, नब बिकल्प छापा पत्रकारितामा धौलागिरिकै कोशेढुंगा बन्नेछ, एकदिन । मेरा झैं थुप्रै पाठकहरुको ई र यस्तै अझ अरु अपेक्षाहरु होलान विकल्पप्रति । आशा छ, विकल्प त्यो पूरा गर्न सधैं तत्पर रहनेछ र यसलाई आफ्नो धर्म पनि ठान्नेछ ।
(लेखक, २०६५ मा स्नातक तहमा पत्रकारितामा म्याग्दी बहुमुखी क्याम्पसका सर्वोत्कृष्ट छात्र हुन ।)

Comments

  1. भगवान चोखाल15/9/10 1:08 PM

    असाध्यै राम्रो छ हो ब्रो गूड् जब..!!!!!!& सफलताको शुभकामना....!!!!!!!!!

    ReplyDelete
  2. निराजनजी हजुरको लेख
    सान्दर्भिक छ ।हो यथार्थमा
    पत्रकारिताको अर्थ नै सत्य तथ्य समाचार
    सम्प्रेसण गर्नु हो ।विकल्पलाई मेरो
    पनी शुभकामना ।

    ReplyDelete
  3. This comment has been removed by a blog administrator.

    ReplyDelete
  4. रामचन्द्र थापा16/9/10 8:36 AM

    निराजन जि, तपाईको artical तारिफ योग्य छ। राम्रो लाग्यो

    ReplyDelete
  5. निराजनजी हजुरको लेख
    सान्दर्भिक छ ।हो यथार्थमा
    पत्रकारिताको अर्थ नै सत्य तथ्य समाचार
    सम्प्रेसण गर्नु हो ।विकल्पलाई मेरो
    पनी शुभकामना ।

    ReplyDelete

Post a Comment

प्रतिक्रिया ब्यक्त गर्दा सभ्य र सुसंस्कृत शैली प्रयोग गर्नका लागि सम्पूर्णमा सविनय अनुरोध गर्दछु ।

लोकप्रिय पोष्टहरू

क्लोरिनको झोल, वैज्ञानिकहरू र मेरी बोइको मुड्की

मेरो बाल्यकाल लगभग बोईसँगै बित्यो । त्यो चकचक गर्ने समय भएकाले मेरो चकचकसँग बोईलाई बेलाबेलामा झिझो लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यसैले मैले अति नै अटेर गरेपछि बोईले मलाई भन्नुहुन्थ्यो -  "अहिले गाडूँला मुड्की (मुड्कीले हान्छु) ।" तर अहँ कहिल्यै पनि एक झापड खानुपरेन । मुड्की नै खानु नपरेपछि मेरो चकचक थामिने कुरै थिएन, त्यसैले बोईले पनि मुड्की गाडूँला भन्न छाड्नुभएन अनि मैले चकचक गर्न । मेरी बोईले यस धरा छोडेको पनि यहि हिउँदमा बर्षदिन पुग्दैछ, तर बोईले भन्ने गरेको "अहिले गाडूँला मुड्की" मेरो मनमा गडिरहेको छ, अनि यसो सोच्छु, दुईचार पटक बोईले साँच्चिकै मुड्की गाड्नुभएको भए, मेरा चकचक उहिले पहिले नै खत्तम हुन्थे कि ?  तर खासमा चकचक भन्ने जिनिस त्यत्तिकै खत्तम भएर गैहाल्ने कुरो हैन रहेछ । न त यो उमेर बढ्दै गएपछि आफै घट्दै र पछि निस्तेज नै हुने रहेछ । यसले खासमा उमेर बढ्दै गएर केश पाक्दै गएपनि आफ्नो स्वरूपमा अलिकति फेरिदै तरह तरहका रूपमा प्रकट हुँदै पो जाँदो रहेछ कि ? भन्ने निचोडमा पुगेको छु । यस्तै केहि केश पाक्नै थालेका मान्छेहरूको चकचक कोरोनको त्रास बढ्दै गएपछि अलिकति भि...

नांगो नाच, यौनधन्दा र राजधानी

मैले मेरो देशका बारेमा गर्व गर्दा अब गौतम बुद्ध, सगरमाथा, एकसिंगे गैंडा, जैविक विविधताले भरिपूर्ण देश वा जिउँदी देवी कुमारीको नाम लिनुपर्छ जस्तो मलाई लाग्दैन् । हामी अराजकता र उच्छृङ्खलताको सगरमाथा चढिसकेका छौं अब किन फोकटमा अरु अरु बहानामा नेपाली भएकोमा गर्व गर्नु ?! मैले यहाँ उल्लेख गर्न चाहेको सन्दर्भ मेरो पछिल्लो पटकको काठमाडौं भ्रमणको हो । यहाँले बुझिसक्नु भयो होला, काडमाडौं फगत हाम्रो देशको प्रशासनिक वा राजनैतिक राजधानी मात्र रहेन् । त्यो गुण्डाहरुको राजधानी हो, त्यो आन्दोलनकारीको राजधानी हो, हत्या, हिंसा र लुटपाटमा निमग्न अपराधीहरुको राजधानी हो । अनि राजधानी हो त्यो डान्स बारका नाममा नांगै नाच्ने तरुनी र उनीहरुका स्तन, नितम्ब वा हातको एक पटकको स्पर्शका लागि कामातुर बृद्ध सेठ र साहुहरुको पनि । मैले यसपटक यस्ता चार पाँच डान्सबारको भ्रमण गर्न पाएँ कि न जसको कुनै पत्रिका, रेडियो वा टेलिभिजनमा विज्ञापन नै देखिन्छन् न त त्यहाँ हुने कर्तुतका बारेमा तिनै पत्रिका, रेडियो वा टेलिभिजनका हेडलाइनहरु लेखिन्छन वा वाचिन्छन् ! न त ती ठाउँहरुमा समाजमा शान्ति, अमनचयन र सुव्यवस्थाको ठेक्का पाएका ...

एउटा सग्लो रात(कथा)

आषाढको एक शुक्रबारको साँझ बिश्वविद्यालयबाट घरतिर फर्कने क्रममा अलि ढिला भो । घरसम्म पुग्नलाई माइक्रो, अनि नगर बस सबैको आवातजावत बन्द भैसेकेको थियो । हिडेर एक घण्टाको पैदल यात्रा गर्ने दुस्साहस मैले गरिनँ । त्यसकारण, ट्याक्सीको पखाईमा त्यसै उभिरहेको थिएँ । आडैमा एउटी युवती आई । मतिर पुलुक्क हेर्दै मुसुक्क मुस्कुराई । मैले पनि मुस्कुराएरै उसको आगमनको स्वागत गरेँ । सोधी – “दाई ट्याक्सी कुर्नुभएको ?” “हजुर ।” मैले जवाफ दिएँ । “म पनि ट्याक्सी वेट गरिराखेको हेर्नु न अहिलेसम्म एउटा भेटेको छैन ।” युवतीले दुखेसो पोखी । मैले प्रश्न गरेँ – “कहाँ जानुपर्ने ?” “धेरै टाढा त हैन, मुस्ताङचोकसम्म पुग्नुपर्ने थियो ।” जवाफमा उसले भनी ।  उसको मुखबाट मुस्ताङचोक फुत्कदाँसाथ ममा नजानिदो उत्साह बढेर आयो । भनेँ – “ए, हो र ? म पनि त मुस्ताङचोक नै जान लागेको नी !” “ला हो र ? उसो भए त मज्जा भो नी, हजुर अनि मेरो दुवैको फिप्टी प्रसेन्टेज पैसा सेभ हुने भो नी त । एक्लै जाँदा त ४०० लिन्छ । अब दुई सयमै पुगिने भईयो ।” उसले खुशी ब्यक्त गरी । मैले पनि समर्थन जनाएँ – “हो त ।” अनि यो पनि जान्न चाहेँ कि ऊ के गर्...

गेष्टहाउस, यौन ब्यवसाय र कानुन

फोटो गुगल बाट सर्च गरि राखिएको हो । मेरो ख्यालमा हाम्रो नेपाली समाजमा सबभन्दा बढि गलत ढंगले ब्याख्या गरिने विषय केहि छ त, त्यो यौन सम्बन्धि सन्दर्भ नै हुनुपर्छ । मानिसहरू यौनका विषयमा यति गम्भिर देखिन्छन् कि कोही व्यक्तिको कोही युवतीसँग उठबस बढ्न थाल्यो भने मान्छेहरू उनीहरूका विषयमा टिकाटिप्पणी गर्न एकदमै लालयित हुन्छन् । राम्रा/नराम्रा, जायज/नाजायत हरेक किसिमका टिप्पणीहरू हुन पुग्दछन् । अझ कुनै पनि व्यक्ति यौनका मामलामा कमजोर देखियो भने त झन उसको दीनदशा बिग्रयो भन्ने जाने हुन्छ । मानौं उसले यति ठूलो अपराध गरेको छ कि जिन्दगीभर उ क्षमायोग्य मान्छे हुनै  सक्तैन । भन्न त मान्छेहरू भन्छन्, यौन प्राकृतिक कुरा हो । जैविक आवश्यकता हो । र, यसको आवश्यकतालाई कसैले पनि नकार्न सक्तैन । तर मान्छेहरू जब कोहीला ई  यौनका विषयमा खुल्न थालेको पाउँछन् अनि फेरि फरक बन्न पुग्छ, उनीहरूको दृष्टिकोण । अब यौन न त प्राकृतिक कुरा नै हुन्छ न त जैविक आवश्यकता नै । मान्छेहरू यसला ई  सामाजिक संस्कार अनि मूल्य र मान्यतासित जोडेर हेरिदिन्छन् । अरू त अरू एक बलात्कृत नारीको विवशताको समेत खिल्ली उडाउन ...

प्रचण्ड, निशानी, र हामीहरू

' राती दश बजेको आलर्म सेट गर्नु, ठ्याक्कै टाइममा हस्तमैथुन गर्नुपर्छ । '  ब्यक्तिको नाम ट्याग गरेर उनले फेसबुकमा भित्तेलेखन सम्प्रेषण गर्ने गर्थे । उनको भित्तेलेखनमा अंकित ब्यक्ति उनका हितैषी मित्र हुन होइनन् त्यो मेरो सरोकारको कुरो रहेन् । किन्तु, धवलागिरिका पत्रिकाहरूमा स्तम्भकारको परिचय स्थापित गरिसकेका उनको स्तरको ब्यक्तिले फेसबुकमा यस्ता भित्तेलेखनहरू सम्प्रेषण गर्नु कत्तिको उचीत थियो भन्ने मेरो प्रश्न हो ।   पछिल्ला दिनहरूमा एउटा राम्रै चर्चा बटुल्न सफल अनलाइन पत्रिकाहरूमा प्रचण्ड लक्षित लेखहरू मार्फत स्थापित लेखकको परिचय बनाएका उनलाई माथि उल्लेखित उट्पट्याङ यौनजन्य खुराक फेसबुकमा पस्केका कारण केहि फेसबुके साहित्यकारहरूले यौन कविको उपनाम पनि भिरा ई दिए । र, उनी जबरजस्त यौन कविको छवि निर्माणको दिशामा अग्रसर हुन थाले । धन्य अनलाइन पत्रिकाले उनला ई  यौन कवि हुनबाट बचाए, र एउटा परिचय बनाइ दिए- दिल निशानी मगर । निशानीको लेखन शैली विशिष्ट छ । त्यो एकदम जबरजस्त छ । सुन्दर बान्की परेका वाक्य गठन र उस्तै वाचनप्रिय शब्दको छनौटमा उनको शिल्पमाथि डा. गोविन्द भट्टरा ई ...