Skip to main content

अत को मनको भडाँस

समकालिन अंग्रेजी साहित्यका युवा कवि क्रिश जेमीको एउटा भनार्इ छ - 
“There are two circumstances that lead to arrogance: one is when you're wrong and you can't face it; the other is when you're right and nobody else can face it.” 
(दुर्इ वटा परिस्थतिहरू जसले आक्रोशपूर्ण अवस्थामा लैजान्छन् - एउटा जतिखेर तिमी गलत हुन्छौं, र त्यसको सामना गर्न सक्दैनौ, र अर्को त्यतिखेर जतिबेला तिमी सहि हुन्छौ तर अरू कसैले  त्यसको सामना गर्न सक्दैनन् ।)
दुरूस्तै यहि भनार्इको सादा अर्थ, अहिले हामीले भोगिरहेकाे अवस्था हाे । ६५ बर्ष अगाडिदेखिको सार्वभौम सत्ता सम्पन्न जनताको चाहनाअनुरूप संविधानसभाले संविधान जारी गर्यो, खुशियाली मनाउनुपर्छ । दिपावली गराउनुपर्छ । एशियाकै उत्कृष्ट संविधान आएको छ । जोजससँग असन्तुष्टिहरू छन् ती पनि समयक्रमसँगै संबोधन हुँदै जान्छन् । बग्रेल्ती यस्तै टिप्पणीहरू सुनेँ, पढेँ । ९० प्रतिशत भन्दा बढी जनताका प्रतिनिधीहरूले हस्ताक्षर गरेको संविधान जारी हुँदा एक नेपाली हुनुको नाताले प्रफुल्ल हुनुपर्ने हो तर हृदयदेखि मुस्कान मेराे निस्किन सकेन, मलार्इ माफ गर्नुहोला । तर यहि आधारमा मलार्इ - तँ नेपाली हैनस् नभनिदिनुहोला, चित्त दुख्छ मेरो । 
छिमेकी देशमा संविधान जारी हुँदा, स्वागत गरेन, भारतले अघोषित नाकाबन्दी गर्यो । डटेर सामाना गरौं । त्यसले नाकाबन्दी गरे के भो ? चिन छँदै छ ! भूकम्पले प्रभावित नाका यथाशिध्र खोल्नुपर्छ, अरू संभावित नाकाहरू पनि सुचालू गराउनुपर्छ । भारतीय च्यानलहरू बन्द गरौं । पेट्रोल नपाए केहि हुँदैन, साइकल चढौंला । हाम्रो स्वाभिमान गिर्न दिनु हुँदैन । नेपाली शीर ठाडो पारेर हिड्नुपर्छ कटबाँस जस्तो । उसको देशमा भएका असमझदारीका बारेमा हामीले कहिल्यै हस्तक्षेप गरेनौं, उसले कसरी हाम्रो स्वाधिनतामा दख्खल दिन पाउँछ ? यस्ता थुप्रै टिप्पणीहरू गरिए, भनिए, । भारतको पछिल्लो रबैयाबाट अाघात पुग्नुपर्ने थियो, त्यो क्षोभ ममा पैदा भएन । माफ गर्नुहोला  । तर यहि आधारमा म एक सामान्य युवालार्इ भारतीय एजेन्ट नठानिदिनुहोला, चित्त दुख्छ मेरो । 
एक थान संविधान जारी त भएको छ, तर थुप्रै विमति र असमझदारीबीच जारी भएको संविधान जसले देशको आधा हिस्सा ओगटेको जनसंख्यालार्इ खुशी पार्न सकिरहेको छैन त्यस्तो अवस्थामा सचेत युवाका हिसाबले मलार्इ यो दिपावली मनाउने हदको खुशीको क्षण हो भन्ने लागेन । मैले यसको पूर्ण समर्थन गर्न सकिनँ । भन्न त ९० प्रतिशत जनताका प्रतिनिधीहरूको हस्ताक्षरबाट आएको भनिएको संविधान भनिएको छ, तर ९० प्रतिशतभन्दा बढी जनताले सुझाएको प्रतक्ष्य कार्यकारीको सुझावलार्इ रद्दीको टोकरीमा फ्याकेर देशलार्इ मुलधारका दुर्इ/तीन दलको मनखुशीमा नचाउने प्रपञ्चका साथ संसदीय ब्यवस्था लादिए पछि मैले कसरी मान्न सक्छु यो ९० प्रतिशत जनताको जनप्रतिनिधीहरूको सहभागिताले पारित गरेको संविधान हो ? भनिएला, नब्बे प्रतिशतको हस्ताक्षर छ, लोकतान्त्रिक प्रक्रियाबाट आएको हो । तर अचम्म लाग्दो यस्तो लोकतान्त्रिक प्रक्रिया जहाँ सभासद संसोधन प्रस्ताव राख्न पाउँदैन, राखिएको संसोधन प्रस्तावमा स्वस्थ छलफल र बहस हुँदैन । हुन्छ र हुन्नको ध्वनी मतका आधारमा संविधानका धाराहरू पारित हुँदै जान्छन । अनि त्यहि ९० प्रतिशतको आलाप लगाएर संविधानको वैधता प्रष्ट्रयाउन जोरजबरजस्ती गर्न खोज्ने कथित राष्ट्रवादी नेताहरूको रवैयाले मलार्इ वाक्क पारेको छ ।
संविधानसभाका हलमा कर्मकाण्डी प्रक्रिया चलिरहँदा देशको आधा हिस्सा ओगट्ने जनसंख्या सडकमा ओर्लिदा, राज्यको प्रभावकारी भूमिका किन हुन सकेन ? के ती नेपाली जनताहरू हैनन् ? के तीनका मागहरूका विषयमा संवाद हुन सक्दैन ? निरंकुश चित्रित गरिएको राजसंस्था परिवर्तनका लागि २५ जनाको शहादत काफि थियो, तर युगौको आन्तरिक उत्पीडन अन्त्यका लागि ४२ जनाको बलिदानी काफि छैन मेरो देशका शासकहरूका लागि । के ती मधिसे थारूहरूको जीवनको कुनै मूल्य छैन ? मेरो स्पष्ट मान्यता हो, राज्य अभिभावक हो । के जनतालार्इ अधिकतम खुशी दिनुपर्ने राज्य संचालकहरूको दायित्व होइन र ? 
सामाजिक संजालमा चलिरहेको नेपाली राष्ट्रवादी अभियानमा मेरो पृथक मान्यता रह्यो, यसैकारण म जस्तै विदेशिएका तर दोश्रो विश्वयुद्दपूर्वका जर्मन नाजीहरू भन्दा खुँखार राष्ट्रवादी एक मित्रले मलार्इ भारतमा बसार्इ सर्न चेतावनीयुक्त आग्रह गरे । जापानको विस्फारीत चेतनामा रहेर पनि आफ्नो दिमागको संकुचनलार्इ अझ फराकिलो पार्न नसकेका नबनेपाली नाजी मित्रको मनोदशाले मलार्इ एउटा प्रश्न गर्न बाध्य बनायो - भारतले दुर्इतीन दिन अघोषित नाकाबन्दी लगाउँदा थला पर्ने कस्तो राष्ट्र निर्माण गरेका रहिछन् हाम्रा नेताहरूले ? मित्र, यति कमजोर धरातलको तिम्रा राष्ट्रवाद कति दिगो छ ? आफूभन्दा फरक नश्लको समुदायलार्इ घृणा गर्ने राष्ट्रवादले साँचो हैन खोक्रो राष्ट्रवादको जन्म गराउँछ । अंग्रेजी वाक्यमा बुझाउन चाहेँ - Such Nationalism creates xenophobes. अहिलेको अपरिहार्यता भारतविरोधी राष्ट्रवाद हो या देश निर्माण गर्ने राष्ट्रवाद ? आत्मनिर्भर हुने राष्ट्रवाद ? दक्षिण कोरियाको राष्ट्रवाद या उत्तर कोरियाको राष्ट्र्वाद ? भारत बिरोधी भावनाको विकासले हाम्रो राष्ट्रियतामा के टेवा दिन्छ ? के यसले मानिसहरूलार्इ हिंसा भड्काउन मद्दत गर्दैन ? हिंसा भड्काउने मध्यपूर्वका देशहरूको राष्ट्रवाद भनेको - स्वाधिन जनताहरूलार्इ फिरन्ते, भगुवा र निरीह शरणार्थी बनाउने नै हो । यसप्रति सचेत हुनुपर्छ कि पर्दैन ? 
मलार्इ लाग्दछ, आडम्बरी देशभक्तिको जुग सकियो, यो युग भनेको चेतनाले भरिएको राष्ट्रियता निर्माण गर्ने युग हो । जसले अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरूको सबलिकरण र आफ्नै राज्यसत्ताप्रति आलोचनात्मक समर्थनमा महत्व दिन्छ । अन्ध राष्ट्रवादको जबरजस्त पक्षपोषणले मानिसलार्इ एउटा कुनै देशको नागरिक हुनुमा गर्व त गराउँला तर मानिस हुनुमा आत्मसन्तुष्टि दिन सक्दैन । हाम्रा लागि भारतले के गर्यो वा गर्छ भन्दा हाम्रा शासकहरूले के गर्दैछन् वा गर्छन् ? के दिए वा दिएनन ? के सके वा सकेनन ? हामी भित्र साँचो राष्ट्रवाद छ वा छैन ? भन्ने बुझार्इ प्रधान हो । आज खुलेर राष्ट्रवादका बारेमा सामाजिक संजालका भित्ता रंगाउने मेरा साथीहरूले कुनै सम्पन्न मुलुकको लागि देशको स्वाभिमान बन्धक राखेको सुन्नु र देख्नु नपरोस् । एक अराष्ट्रिय ब्यक्तिको राष्ट्रिय ब्यक्तिहरूलार्इ शुभकामना छ । जय नेपाल ! जय नेपाली !!!

Comments

लोकप्रिय पोष्टहरू

अनि रोशन भाइले टिपेछन् ६ बाल्टिन बेरी

गएको साल, हेर्दै कलिला देखिने दुई जना ठिटाहरू तिक्कुरिला रेल बिसौनीको कुनामा मस्त चुरोटको पफ लिदैं गरेका बेला, "भाइहरू नेपाली हो ?" भनेर मैले सोधेको थिएँ । मेरो प्रश्न भुँइमा झर्न नपाउँदै, आफूले तान्दै गरेको चुरोट आफ्नो साथीलाई दिदैँ, झन कलिलो देखिने ठिटोले भनेथ्यो, "हो दाई । कसरी पो ठम्याउनु भो ?"  दुई फरक मुहारको बनोट लिएका मानिसहरू सँगै बसेर एउटै चुरोट तान्दैछन् भने ती पक्कै नेपालीहरू हुनुपर्छ, त्यसमाथि तिमीहरू नेपाली मैं बातचित गर्दै थियौ नी त । मेरो जवाफ सुनेपछि त्यो ठिटोले कपाल कन्याउँदै भनेथ्यो, "हाउ दाजु पनि, सारै मजाको पो हुनुहुदोँ रहिछ !" मैले बात मार्न खोज्दा, निसंकोच बात मार्न खोज्ने ठिटो त पूर्वतिरको लिम्बु भाइ रहेछन् । अनि खासै बात मार्न नचाहने चाँहि रहिछन् - काठतिरका बाहुन भाइ ।  त्यो दिन ती भाइहरू हेलसिन्कीबाट सवा घण्टाको रेल यात्रामा पुगिने ठाउँबाट काम पाइने आशामा साथीलाई भेट्न आएका रहेछन् । आफूलाई भेट्न निम्ता दिएको साथीसँग भेट  नभएपछि  कामको खोजीमा हेलसिन्की झरेका उनीहरूलाई  आफू बस्ने ठाउँतिर फर्कने क्रममा मैले भेट्न पुगेको थिएँ । छोटो भ...

घर कहाँ हो दाजुको ?

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो ' पिरती ' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।" तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?" म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्...

खाल्डोमा गाडी, जेलमा साथीः एक आत्मसंवाद

सधैं पुगिरहेको गन्तव्य थियो । गन्तव्यमा गुगल म्याप्सले सिफारीश गरेको बाटो भएर जाँदा मैले हठात गाडी मोड्नुपर्ने अवस्था बन्यो । हतपत गाडीलाई पार्किङमा छिर्ने बाटोतिर छिराउँदा, मैले हाँकेको गाडीको भाग त्यस बाटोको छेउमा कम, बाटोको छेउतिरको खाल्डोमा बढी पर्न जाँदा पछाडिको एउटा पाङ्ग्रोले भुँइ छाडेको विचित्रको स्थितिमा पुग्यो । यो आजैको घटना हो, केहि घण्टा अगाडिको । मलाई कुनै चोटपटक लागेन । गाडीमा विशेष क्षति पनि भएन । तर गाडीलाई त्यस विचित्रको स्थितीबाट बाहिर ननिकाल्दासम्मको मेरो जीवनको त्यो पूरा १ घण्टा १५ मिनेटले मलाई केहि विशेष ज्ञान भने अवश्य दिलायो ।  म जुन विचित्रको स्थितीबाट गुज्रिएर अहिले यो ब्लगपोष्ट लेख्तैछु, सम्झनामा मेरा केहि चिनजानका र केहि घनिष्ट मित्रहरूको तस्बीर एकतमास मेरो दिमागमा घुमिरहेको छ जो केहि समय अगाडिदेखि सहकारी ठगी प्रकरणमा पुर्पक्षका लागि थुनामा छन् । के ति मेरा साथीहरूले पनि यस वयमा जुन स्थितिको सामना गरिरहेका छन् त्यसका बारे दैनिकी लेख्दै होलान् ? थाहा छैन्, कसले कहिलेदेखि सहकारीमा जम्मा हुन आएको बचतकर्ताको रकमलाई मनोमानी तवरले आफ्नो नीजि लाभको लागि प्रयोग...

अनि मलाई खुबै राजनीति लाग्छ ...

कहिले काही मैले फोकस गुमाएको जस्तो मेरा नजिकका प्रिय मान्छेहरूले महशुस गर्नुहुन्छ ।  राजन दाईले अस्ति फोन गरेपछि पो झल्याँस्स भएँ । वहाँको गुनासो मिश्रित प्रश्नले सिधै मेरो दिमागमा झड्का दिन पुग्यो, दाईसँग खास घुलमिल नभएकाहरूलाई चाँहि वहाँको प्रश्नले दिमागमा हैन् सिधैं मुटुमा हान्न सक्छ । वहाँका प्रायः प्रश्नहरू तारा खेलमा निशाना लगाउन प्रयोग हुने वाण जस्तो सिधा र तिखो हुन्छन् । जस्तो मेरो दिमाग मैं झङ्कार लेराउने प्रश्न थियो वहाँको,  "हैन पाक्षिक रूपमा ब्लग अद्यावद्यिक (अपडेट) गर्छु भन्या हैन् ? एक महिना पुग्न लाग्यो त सर !"    मलाई व्यंग्य गर्नुपर्दा दाइले सर भन्नुहुन्छ, अनि वहाँलाई चाहिँ म भन्छु, साहुजी । यत्तिमा मात्र दाजुको प्रश्न सिमित हुन्थ्यो भने, सायदै म आजको यो ब्लग लेख्न बस्थेँ । तर वहाँको प्रश्नसँग व्यंग्यमिश्रित सानो जिज्ञासा पनि थियो, "खुबै चुनाव लाग्या छ हैन् तिमीलाई !?" यो जिज्ञासामिश्रित व्यंग्य हो या व्यंग्य मिसिएको जिज्ञासा । या यो जिज्ञासा हुँदै नभएर केवल व्यंग्य मात्र थियो । तर जेहोस् यो केहि न केहि चाँहि पक्कै थियो ।  खुबै चुनाव लाग्ने आफत ...

मेरो एउटा साथी छ (हुनुहुन्छ)

 " नीराजन, मेरो बेस्ट फ्रेन्ड हो ।" जन्मेर २६ वर्ष बिताएको देश नेपालमा मलाई यस्तो भन्ने कोही थिएन् । तर यतै फिनल्याण्ड आइपुगेपछि,  मलाई यस्तो भन्ने एक जना भेट्टिएकी थिइन् ।  जोसँग बसेर एकै कप चिया वा कफि पिएकै थिइँन्, मैले । मनभरीका बह न मैले उनीसँग केहि पोखेकै थिएँ, न त उनले विशेष केही त्यस्त्तो साझा गरेकी थिइन् मसँग । तर मलाई चिन्ने र मसँग सम्पर्कमा रहेका धेरै साथीभाइसँग उनले सुनाउन बिर्सेकी रहिन्छिन् कि निराजन उनको बेस्ट फ्रेन्ड हो ।  यो पढ्दै गर्दा यहाँलाई लाग्ला, कि आफूलाई बेस्ट फ्रेन्ड बताउने साथीका सम्बन्धमा लेख्ता पनि यसले किन भूतकालको प्रयोग गर्यो ? प्रश्न स्वभाविकै हो तर मेरो जवाफ अलिकति अस्वभाविक लाग्न सक्ला यहाँलाई । कि मलाई बेस्ट फ्रेन्ड भन्ने उनको, खासमा म  फ्रेन्ड पनि थिइँन् । न उनी थिइन्, मेरो कुनै त्यस्तो विशेष मित्र । बस्, हाम्रो सामान्य चिनजान मात्र थियो । केहि मानिसहरू हुँदारहेछन्, जो सामान्य चिनजानलाई मित्रताको नाम दिदाँरहिछन्, उनले जस्तै । अनि कोही यस्ता पनि हुँदा रहिछन् कि जोसँग हामी विशेष सामिप्यतामा भएको ठानेका हुन्छौं, तर उनीहरूका ...