खाल्डोमा गाडी, जेलमा साथीः एक आत्मसंवाद

सधैं पुगिरहेको गन्तव्य थियो । गन्तव्यमा गुगल म्याप्सले सिफारीश गरेको बाटो भएर जाँदा मैले हठात गाडी मोड्नुपर्ने अवस्था बन्यो । हतपत गाडीलाई पार्किङमा छिर्ने बाटोतिर छिराउँदा, मैले हाँकेको गाडीको भाग त्यस बाटोको छेउमा कम, बाटोको छेउतिरको खाल्डोमा बढी पर्न जाँदा पछाडिको एउटा पाङ्ग्रोले भुँइ छाडेको विचित्रको स्थितिमा पुग्यो । यो आजैको घटना हो, केहि घण्टा अगाडिको । मलाई कुनै चोटपटक लागेन । गाडीमा विशेष क्षति पनि भएन । तर गाडीलाई त्यस विचित्रको स्थितीबाट बाहिर ननिकाल्दासम्मको मेरो जीवनको त्यो पूरा १ घण्टा १५ मिनेटले मलाई केहि विशेष ज्ञान भने अवश्य दिलायो । 

म जुन विचित्रको स्थितीबाट गुज्रिएर अहिले यो ब्लगपोष्ट लेख्तैछु, सम्झनामा मेरा केहि चिनजानका र केहि घनिष्ट मित्रहरूको तस्बीर एकतमास मेरो दिमागमा घुमिरहेको छ जो केहि समय अगाडिदेखि सहकारी ठगी प्रकरणमा पुर्पक्षका लागि थुनामा छन् । के ति मेरा साथीहरूले पनि यस वयमा जुन स्थितिको सामना गरिरहेका छन् त्यसका बारे दैनिकी लेख्दै होलान् ?

थाहा छैन्, कसले कहिलेदेखि सहकारीमा जम्मा हुन आएको बचतकर्ताको रकमलाई मनोमानी तवरले आफ्नो नीजि लाभको लागि प्रयोग गर्न शुरू गर्यो । तर मलाई यत्ति थाहा छ, यदि कुनै बुज्रुकले यस्तो गर्नु गलत हो, यसले भोली कानुनी रूपमा अफ्ठ्यारोमा पार्छ भनेर सम्झाइदिएको भएपनि अधिकांशले त्यसो गर्न छाड्ने थिएनन् । कहिलेकाही दिमागले चेतावनीहरू झट्टै ग्रहण गर्दैन् पनि । जस्तो आजैको घटनामा जब सूर्यको प्रकाश मेरो सनग्लासबाट भित्र छिरेर मैले मोड्न खोजेको बाटोतिर बाटो कम र खाल्डोको भाग बढी परेको छ भन्ने देख्न नदिएपनि करिब ३० मिटरको दुरीबाट आफ्ना दुबैहात छात्ति अगाडि क्रस गरेर हुँदैन् हुँदैन् भनिरहेको बुज्रुकलाई मैले देख्तादेख्तै पनि उसले प्रवाह गर्न खोजेको सन्देश, गाडी खाल्डोमा पारिसकेपछि मात्र मेरो दिमागले प्रोसेस गर्न सकेथ्यो । तर त्यतिबेलासम्म मैले त्यो बुझेर खास फरक पर्नेवाला केहि थिएन् । जसरी सहकारी ठगीको मुद्दामा थुनामा परेका मेरा मित्रहरूलाई अहिले परिरहेको होला ।

फेसबुकबाटै हो मैले सहकारीमा बचत भएको रकम सञ्चालक भएकै आधारमा नीजि लाभका लागि प्रयोग गर्नु कुनैपनि हालतमा उचित हुन सक्दैन भनेर होस् या कुनै उद्वेश्यका लागि उठाइएको दानको रकमलाई अपारदर्शी ढंगबाट अपारदर्शी रूपमा आफै हर्ताकर्ता भएको सहकारीमा जम्मा गर्नु अनैतिक हुन जान्छ भनेर सचेत गराएको । तर हिजोको दिनमा मैले मित्रहरूलाई त्यसो भनेर सचेत गराउँदा कतिले मलाई शत्रुसरी नै ठाने होलान् । मैले ती सज्जनलाई शत्रु कसरी मान्न सक्छु ? जसले समयमैं प्रवाह गरेको चेतावनी मैले समयमै ग्रहण गर्न सकेको हुँदो हुुँ त मैले हाँकेको गाडी त्यो विचित्रको अवस्थमा पुग्नु पर्ने नै थिएन् । फिनल्याण्डको बार्ह वर्षे बसाइमा पहिलो पटक प्रहरीको केरकारको लज्जास्पद अनुभव हासिल गर्नुपर्थेन् । र, बाटोमा केहिबेरका लागि गाडीसँगै म बटुवाहरूको जासुसी आँखाको शिकार हुनु पर्ने थिएन् । 

मेरा मित्रहरूले मैले सोचिबसेको यी कुनैपनि कुरा सोच्ने छैनन् । यसरी सोचिबस्ने मानिसले ठूला ठूला हत्कण्डा गर्ने दुस्साहस पनि कसरी राख्न सक्छ ? मलाई थाहा छ, उनीहरूले लेखिहाले भने पनि आफ्नो जेल जर्नल त्यो केवल एक बहिखाता मात्र बन्नेछ, जहाँ हुनेछन् नाम ती मानिसहरूको जसले उनीहरूलाई यो अवस्थामा प्रत्यक्ष भेटेर, वा भेट्न पुगेकाहरू मार्फत सम्झनाको सन्देश पठाएर आड भरोसा दिएका छन् वा सामाजिक सञ्जालतिर ठिक्क पर्यो, ठगहरूलाई जेलमैं सडाउनुपर्छ भनेर उनीहरूलाई तथानाम गरेका छन् । म मेरा मित्रहरूलाई यो ब्लगपोष्ट मार्फत सादा सम्झना मात्र प्रेषण गर्न सक्छु, तर उनीहरूको गैर्हकानुनी हत्कण्डाबारे जान्दाजान्दै कुनै प्रकारको सदाशयता प्रकट गर्न असमर्थ छु । 

तर यत्ति चाँहि म भन्न सक्छु कि सहकारी ठगी प्रकरणमा ठग्नेहरूको छिट्टै धनी बन्ने महत्वकांक्षालाई इन्धन भर्ने काम चाँहि ठगिनेहरूको उच्च ब्याजको लालचले गरेको हो । ठगिनेहरूको लालचले एक ताका सहकारी ठगहरूलाई यस्तो आत्मविश्वास दिलाउने काम गरेको थियो कि ‘बचतकर्ताहरूलाई लोभ त ब्याजको छ, साँवा त हामीले जे जसरी पनि मनलाग्दी गर्न पाउँछौं’ । अतः ठगहरूको ठगीको शिलशिला यहाँबाट शुरू भयो, बचतकर्तालाई नियमित ब्याज भुक्तानी दिने, साँवा चाँहि आफूले शुन्य व्याजदरमा लगानी लगाउने । केहि पैसा घरजग्गामा लगाए, केहि शेयर बजारमा, हुनसक्छ, कति रकम मिटर ब्याजमा पनि लगाए हुनन् । जब ठगहरूको मथिंगल हल्लिने गरी बजारमा सुस्तता छाउन थाल्यो, त्यसले उनीहरूलाई कर्याप्पै पार्यो । 

उसो त सहकारीमैं लेखापाल रहेका मेरा एक मित्रले पन्ध्र वर्ष पहिले नै चिया गफमा हामीलाई सुनाउँथे कि बेनीका एकाध सहकारी बाहेक अरू कुनै पनि सहकारीहरू सहकारी ऐन अनुसार सञ्चालित छैनन्, जस्तो कारोबारको लागि अनुमित लिएको कार्यक्षेत्र भन्दा बाहिर गएर शेयर सदस्य विस्तार गर्ने काम, ऋण लगानी गर्दा अपनाउनुपर्ने विधीहरूको वर्खिलाप हुने गरी गरिने कृत्यहरू । उनले यो पनि भन्ने गर्थे कि सहकारी नियमन निकायले नियामानुसार कारबाही नचलाउने हो भने एकदिन सहकारीहरूमा व्याप्त वेथिती नियन्त्रणबाहिर पुग्नेछ । उनले भन्ने गरेको त्यो एकदिन मलाई हिजोआज आएजस्तो लागेको छ । 

धनी हुने उत्कट इच्छा राख्ने मेरा कतिपय साथीहरूले विनोद चौधरीको आत्मकथा पढेका छैनन् । अहिले पुर्पक्षका लागि जेलमा पुगेका साथीभाइहरूले पनि सायदै चौधरीको आत्मकथा पढेका छन् । बिल गेट्स र वारेन वफेटको तरक्कीमा कम्ता त रूमानी सपना देख्दैनथे उनीहरू । खुवाई, हिडाईँ, चलाई, बोलाई बाफ रे बाफ यस्तो लाग्थ्यो मलाई कि म मेरो चिनजानको मान्छेसँग हैन्, नाइजेरियाकै धनी मान्छे अलिको डाङ्गोटेसँग कुरा गर्दैछु । म जान्दिनँ डाङ्गोटेका आदर्श को हुन् ? तर मेरा साथीहरूका आदर्श कार्ल मार्क्स र एंगेल्स थिए । यस्तो बेला मलाई मेरो एक बालसखाको याद आउँछ, जो अहिले चालिसमा चल्दैछ र भन्छ - जो मान्छेले दिमाग र पैतालाको चालबिच तालमेल मिलाउँदैन् ऊ खाल्डोमा जाक्किन्छ । ठ्याक्कै त्यस्तै स्थितीमा त म परेथेँ आज । मेरो दिमागले हुँदैन् हुँदैन् भनेको मान्छेलाई तीस हात वरै देख्दा देख्दै पनि पैतालाले एक्सिलेटर छाडेर ब्रेक थिच्न ढिला गर्दा गाडी खाल्डामा परेको हो । गाडी खाल्डामा पर्नु भनेको म पनि खाल्डैमा जाकिनु हो । 

भाग्यवश मलाई केहि भएन्, गाडीलाई पनि केहि भएन् । तर पश्चातापको विषय यो थियो कि दुृृर्घटनाका कारण विशेष अवस्थामा मैले फिनिश प्रहरीसँग साक्षात्कार गर्नुपर्यो । प्रहरीको भ्यान आइपुग्नु अगाडि गाडी तान्ने गाडी आएको थियो, गाडी भित्रको मलाई, प्रहरीले लाइसेन्स माग्यो । मैले भने गाडीलाई बाटोको छेऊ लगाउन देऊ, अनि कुरा गरौंला । उसले हुन्छ भन्यो ।

गाडी छेउ लगाएपछि लाइसेन्स लिदैँ गर्दा उसले थप सोध्यो, "गाडीमा अरू कोही थिए ?" मैले म एक्लै भएको कुरा बताएँ । अनि सोध्यो, "गाडी तिम्रै हो ?" मैले हो भने । "कसरी त्यहाँ खसायौ?" उसले सोध्यो । मैले भने सूर्यको प्रकाशले आँखा तिरमिरायो । उसले केहि लेख्यो मोबाइलमा । आफ्नो साथीलाई ब्रेथलाइजर ल्याउन भनेको रहिछ, उसको साथीले फू गर्न भन्यो । मैले फुकेँ । ब्रेथलाइजर बोकेर आएको प्रहरीले - "यू आर गुड टु गो" भन्यो । जम्मा डेढ मिनेटमा यो सब भयो । प्रहरीको दुईटा भ्यान गए, एउटा दमकल आएको थियो त्यो पनि गयो । गाडी तान्ने मान्छे गयो । बाटामा उभ्भेका छ सातजना बटुवाहरू पनि आफ्ना बाटा लागे । अनि लाजले रातोपिरो भएर म गाडी हाँकेर घरतिर लागेँ ।

तर जेलबाटै निस्केपछि पनि मेरा साथीहरूलाई मलाई जस्तो छुट मानिसहरूले दिनेछैनन्। मैले मेरो पसिनाले आर्जित एउटा गाडी माटोमा धसाएको थिएँ, त्यसको लागि म कसैप्रति जवाफदेही हुनुपरेन् सिवाय प्रहरीसँग। तर मेरा मित्रहरुले त अरूको पसिनाले आर्जित गाडी मात्र धसाएका थिएनन्, उनीहरूले त धेरैको जहाज डुबाएका छन्। थाहा छैन् ती डुबेका कति जहाज अब सहिसलामत उत्रिने हुन्! तर आर्थिक हिसाब जे जसरी मिलाए पनि उनीहरूले अनुहार रातो पिरो मात्र पारेर आफ्नो गल्तीको प्रायश्चित गर्न मिल्ने अवस्थामा छैनन्, किनकि उनीहरुले हजारौं बचतकर्ताप्रति जवाफदेही हुनुपर्नेछ।

मेरा मित्रहरूलाई पनि प्रहरीले लगेको हो । प्रहरीले पक्कै सोध्यो होला । मेरो जस्तो डेढ मिनेटमै सक्किने खालको काम भएको भएपनि नेपालको प्रहरीले डेढ महिना नै लगाउन सक्छ, भन्दा पनि नपत्याउने को होला र ? तर मित्रहरूले गरेको कृत्य फिनल्याण्डकै प्रहरीले पनि डेढ दुई महिना खर्चिन पर्ने लेभलको जो छ । अब नेपाल प्रहरीले के कति समय लगाउने हो त्यो त यसै आँकलन गर्न सक्ने विषय रहेन् । तर के तपाइँहरूले जुन स्तरको गल्ती गर्नुभएको छ त्यसप्रति कुनै प्रायश्चित छ ? त्यो कुनै प्रायश्चित गरेर बिर्सन सकिने किसिमको गल्ति हो ? 

साहित्यमा रूची हुने मित्रहरू हुनुहुन्छ, कृपया जेल जीवनको एक एक थान जर्नल तयार पार्नुस् । विनोद चौधरीको जीवनी नपढेपनि एलन मस्क बन्ने रूमानी सपनामा बाँच्न अभिसप्त नेपाली युवाहरूले तपाइँहरूका जर्नल पढेर थाहा पाउन् कि पैसा कमाउने तपाइँहरूको तरिका गलत छ । तपाइँहरूले सिकेको धनी बन्ने सुत्र फर्जि हो । त्यस्तो फर्जि सुत्रले एक न एक दिन कानुनी झमेलामा पारेरै छाड्छ । धोकाधडी र बेइमानीपूर्वक धनी बन्न खोज्नेहरू एक न एक दिन रसातलमा पुग्छन् ।

कोलम्बियामा कुनै बेला देशकै ऋण तिरिदिन्छु, मलाई राष्ट्रपति निर्वाचित गर भनिकन डाँको हाल्ने लागुपदार्थ उत्पादन एवं बिक्री गर्ने माफिया पाब्लो एस्कोबारसँग भनिन्छ कुनैबेला आजको विनिमय दर अनुसार नेपालको दश वर्षको बार्षिक बजेट धान्नेभन्दा बढी रकम थियो । तर गैर्हकानुनी धन्दाबाट आर्जित उसको सम्पत्तीको कानुनी भोगचलन उसकै सन्तानले गर्न पाएनन् । मित्रहरू, तपाइँहरूको जेल जर्नलमा स्पष्ट सन्देश समावेश होओस्, धनी बन्न कुनै सजिलो तरिका छैन् । र, दुनियाँलाई ठगेर धनी मानिस हैन, त्यसरी त ठग मान्छे पो बनिदो रहिछ ।