घर कहाँ हो दाजुको ?

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो 'पिरती' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।"

तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?"
म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्यो, "भाइ, के छ योजना - फिनल्याण्ड नै बस्ने कि नेपाल फर्किने ?"

उहाँको प्रश्न पूरा नहुँदै, मेरो जवाफ शुरू भैसकेको थियो, "२०१८ डिसेम्बर ३१ । दिन याद गर्नुस् दाई, मेरो नेपाल फिर्तीको दिन !" त्यो के थियो म अहिले जान्दिनँ - प्रश्नानुसारको जवाफ थियो, या मेरो २८ वर्षे युवा जोशको पराकाष्ठा ? वहाँले पत्याउनुभएन् । दाईसँगै भाउजु पनि हुनुहुन्थ्यो, भाउजुलाई चाँहि सायद विश्वास लाग्यो कि ? फेसबुकमा निकै सक्रिय हुने तिनताका वहाँ दाजैसँग भेट्नुभन्दा पहिल्यै कुनैदिन पोष्टाएको पनि त थिएँ, एउटा स्टाटस जहाँ थियो मेरो नेपाल फिर्तीको दिन अर्थात् २०१८ डिसेम्बर ३१ !

नयाँ ठाउँमा आएको एक वर्ष पुगेकै थिएन्, राजन दाईले प्रश्न सोध्दा । आधा वर्ष पनि नपुगेको हुँदो हो म फिनल्याण्ड ओर्लेको मिति नै तोकेर मैले फेसबुकको भित्तो रंगाउँदा । तर यता आएको बार्ह वर्ष पुगिसकेको समय छ जतिबेला तिमीले मलाई यो प्रश्न सोध्यौ । यदि म फेसबुकमै सक्रिय भएको हुन्थेँ भने पनि बुनु, म तिम्रो गहन प्रश्नको जवाफ स्टाटस लेखेर दिन असमर्थ हुन्थेँ । किनकी यो प्रश्न पिरती एल्बमको गीतमा भएको प्रश्नले खोजेको जस्तो सपाट जवाफ दिएर मात्र पुग्ने प्रश्न होईन् । न त यो इश्वी सन् २०१३ को हिउँदमा राजन दाईले सोधेको प्रश्न जस्तो सिधा प्रश्न हो । यो त मेरो मनको जवाफको अपेक्षासहित तिमीले आफ्नो मनदेखि सोधेको प्रश्न हो । दाईलाई लाग्न सक्छ, ए, भाइ के हामीले चाँहि मनको प्रश्न सोध्न जान्दैनौ? मैले स्वीकार गर्नैपर्ने हुन्छ कि तपाइँ हामी जस्ता छोरा मान्छेहरूले खासमा मनको प्रश्न सोध्नै जानेका हुँदैनौं । अनि जवाफ चाँहि ? मनदेखि भन्दा यसको समेत सहि जवाफ मसँग छैन् ।

त्यहि भएर बुने तिम्रो प्रश्नको जवाफ मैले लेखि पठाएथेँ, "You already know my answer" छोरी मान्छेले झुट बोल्न खासै जान्दैनन्, मलाई यस्तो लाग्छ । त्यसमाथि मलाई बैनीहरू त झन झुटो बोल्छन् भन्ने नै लाग्दैन्, त्यसैकारण तिमीले "I don't, because I don't know mine either" भनेर लेखिपठाउँदा मैले त्यसलाई हार्दिकतापूर्वक स्वीकार गरेको छु ।

अतः मलाई यति भन्न कुनै हिच्किचाहट छैन् कि जो म आज लेख्दैछु, त्यो लेख्दाको क्षणसम्म साँचो छ ।

जो मैले राजन दाईलाई भनेथेँ, त्यो २०१९ को जनवरी १ पछि सदाको लागि झुटो भैसकेको छ । म त्यसका लागि लज्जित छु । र, क्षमाप्रार्थी पनि । (यो पढ्दै गर्दा दाईले पक्कै मुसुमुसु गर्नुभो म यो लेख्तै गर्दा समेत महशुस गर्न सक्छु ।) एकछिन दाई, म बैनीसँग कुरा गर्दैछु ।

बुनु, तिमीलाई जस्तै मलाई पनि लाग्दैछ, परदेश भनिएको ठाम देशजस्तै अनि देश ठानिएको ठाम परदेशजस्तै तर तिम्रो मूल प्रश्नको भावना उपप्रश्न बेगर अधूरो भए झैं मेरो यस अनुभूति पनि थप पुष्टाईबिना अपूर्ण छ । मेरो यहि थप प्रष्टतामा राजन दाई अस्पष्टता भेट्नुहुन्छ । वहाँ त्यसलाई त्यति महत्व दिनुहुन्न । जस्तै परदेशबाट स्वदेश फर्केका तिमी हामीजस्ताहरूको भावनाहरूलाई हाम्रा आफन्त, साथीभाई र छरछिमेकहरू दिदैनन् ।

नेपाल छुट्टी मनाउन जाँदा तिमी, बटौलीकी तिम्री साथीले तिमीसँग अमेरिकी चिजबिजको फरमाइस गरेर एक सूची पठाए झैं , म पनि नेपाल जाने थाहा पाउँदा केहि साथीभाइहरू युरोपियन सामानका फरमाइस लेखि पठाउँथे । अहिले म त्यस्ता फरमाइस पाउँदिन् । किनकी, म फेसबुकमा उपलब्ध छैन् । अर्थात उनीहरूको फेसबुकबाट मेरो फेस हराएको छ । हराएको मान्छेसँग कसैको पनि केहि आश नहुँदो रहिछ कि ? तरपनि जो जसँग सञ्चार सम्पर्कमा रहेँ, ती मध्य धेरै कममा मात्र खास मित्रताको धागो टाँगिएको पाउँछु । उनीहरू जो म खुशी भएको हेर्न चाहन्छन्, तिनीहरू जो मेरो सफलतामा खुशी हुन्छन्, नेपाल आगमनमा मेरो हृदयदेखि स्वागत गर्छन् । तिम्रो बटौलीकी साथी जस्तै केहि साथीहरू मेरा पनि नभएका हैनन्, जो मसँग भेट्नुभन्दा ज्यादा मैले लगिजाने केहि उपाहारका लागि उत्साहित हुन्छन् ।

नौ वर्षपछि बिस्केट जात्राकै मेसो पारेर कत्रो उत्साहसाथ तिमी नेपाल पुगेकी थियौ । तर घर फर्किदाको उत्साह त्यो छोटो बसाईको अवधीभर पनि त कायम हुन सकेन् । हिजो छाडेर जाँदाका साथीसंगत उस्तै नभएको तिमीले पक्कै पनि त महशुस गर्यौ होला । साथीसंगतको के कुरा भयो र ? मलाई त छरछिमेक, इष्टमित्र यहाँसम्मकी परिवारकै सदस्य फरक भएको महशुस हुन्छ । मानाैं कि नाइजेरियाको एक मान्छेले जापानको अर्को मान्छेलाई गिजाको पिरामिडमा भेटेको छ ।

यस्तो किन हुन्छ हँ ?

भौतिक भेट जस्तो नहुँदो रहिछ कि अभौतिक (भर्चुअल) भेट । पठाउन त मिल्छ रातो मुटुसरी पानको पातको इमोजी तर त्यसले बोकेर नलग्दो रहिछ कि मनदेखिको भावना ? आँशु, हाँसो, नैराश्यता, वैराग्यता, कुण्ठा, आक्रोश सबै भावना बोक्ने इमोजीहरू त छन् नभएका हैनन् तर तिनले किन प्रवाहित गर्न नसकेका हाम्रा साँचा भावहरू ? उसो त कुनै कुनै साथीहरूसँगको संवादमा मैले रिसले रातो भएको अनुहारको इमोजी पठाएपछि त्यो नै अन्तिम वार्तालाप पनि भएकै हो तर मैले रातो मुटुको इमोजी पठाउने गरेका साथीहरूले म हराउँदा पनि किन नखोजेका ?

किन पैसा चाहिँदा मात्र घरबाट सम्झना हुने गर्छ परदेशीहरूलाई?
किन सन्चोबिसन्चो सोध्दैन् कसैले घरदेशबाट?
किन के बित्दैछ परदेशमा साथी तिम्रो भनी सोधी हेर्दैनन् कोही साथी ?
किन 'घर कहिले आउने' नभनी 'नेपाल कहिले आउने' ? सोध्ने गर्छन् जो बोल्छन् ती हामीसँग नियमित ?

साँच्ची विदेशीनेहरूको के कुनै घरको ठेगाना हुन्छ ? के मसँग मेरो घरको ठेगाना छ ? के तिमीसँग तिम्रो घरको ठेगाना छ ? हामी बसेको भूगोलको यी भिन्न कुनाहरूमा हाम्रै नाम लेखेर प्रेषित पानी, बिजुली, इन्टरनेटका बील, बिमाको प्रिमियम र सबै सबै हाम्रा आर्जित दायित्व या सम्पत्तिका बिलबिजक हामी बस्दै गरेका घरसम्म आइपुगेकै छन् । त्यसो त मेरो बैंक खातासँग जोडिएका डेबिट/क्रेडिट कार्ड पनि त मबस्ने घरको दैलोबाट फुत्त भित्र छिराइदिएका हुन्, डाँकसेवाका कर्मचारीहरूले । हामीबस्ने ठेगाना पछ्याउँदै आउने हाम्रा नामथर र वतनका चिठ्ठीपत्रहरूले हाम्रा घर भेट्टाउँदा समेत हामीले यसमा घर किन नभेट्टाएको होला हगी? अस्ती मैले बाटोमा भेटेको बुढो फिनिस बाजेसँग कुरा गर्दा उनले मलाई किन तिम्रो बसोबास कता छ ? नसोधेर, तिम्रो घर कुन देशमा पर्यो भनी सोधेका ? के तिमीलाई तिम्रो काम गर्ने ठाउँको अमेरिकी साथीले शहरको कुन टोलतिर तिम्रो घर छ? भनेर सोधेकी छिन् ? कि मैले फिनिश बाजेलाई जवाफ दिनुपरे झैं घर हजुर नेपाल पर्यो । त्यस्तै, सवाल तिमीलाई पनि पर्यो, बुनू ?

मन त लाग्दछ नी मलाई पनि काँधको पछाडी मादले झोला भिरेर घरी बोक्दै घरी फ्याँक्दै अनि टिप्दै सिमाना फिलिममा राजेश हमालले जस्तै गुनगुनाएर त्यो कालजयी गीत उकाली ओराली गर्दै.....भर्दै ..... लड्दै .... तर्दै .... परदेशबाट फर्की आएँ, आफ्नै गाउँ फर्की आएँ ... । मादले झोला त छैन मसँग, त्यो म किन्न सक्छु । गीत गुनगुनाउन मलाई आउँछ नै, परदेशबाट फर्की पनि जान त सकुँला नी भन्ने पनि लागिरहन्छ । गाउँ मेरो नभएको पनि हैन् तर सवाल तिमीले सोधे झै घरको छ बुनू । प्रश्न गाउँको मात्र हैन आफ्नै गाउँको छ ।

लेख्न त मित्र मुक्तिलाई "किन फर्किनुहुन्छ यो देशमा जुन अब देशजस्तो नै कहाँ रह्यो र ?" भन्ने वहाँको प्रश्नको जवाफ दिदैं बिजुली पत्रमा लेखेकै हो मैले, मलाई त्यहि मेवाको स्वादले घर फर्किन मन लागेको छ । मलाई त्यही अभावको प्रभावले मान्छे बन्न सिकाएको छ । यहाँको व्यस्त दुनियाँमा म खासमा रम्न नसकेकै हुँ । म फर्किने विचारमा छु देश, गुरू । मैले भनिरहँदा, हजुरले सुनाउने यथार्थ वयानले फेरि मलाई अलिकति हतास त बनाउँछन् । तर किन किन मलाई देश फर्किन मन छ । तपाइँ जस्तै मन मिल्ने दुई चार छिमेकीहरूसँग मेरो घरको आँगन जोडियोस्, ताकी जीवनका बुढा दिनहरू युवाकालका दिनहरू जस्तै उत्साहपूर्ण रूपमा बिताउन पाइयोस् ।

तर फेरि सवाल त्यहि नै हो बुनू ।

मभन्दा चारबर्ष पहिले फिनल्याण्ड झरेको मेरो मित्र लक्ष्मीले अझै पनि किन ताप्लेजुङको सिनाम गामको याद अर्छन् हो ? उनलाई सिनाममा चिन्ने उनका बा र आमा मात्रै हुनुहुन्छ । अरूले त सायद बिर्सिसके होलान् ।
अनि मभन्दा तीन वर्षपछि फिनल्याण्ड ओर्लेका भाइ बिनोदले किन उतै फर्किन्छु भनि सोचिबसेका हुन् ?
केहि वर्ष पहिले नै नेपालको एक तर्फी टिकट लिए भनेर नेपाल फर्केका कोही कोही साथीभाइहरू फेरि यतै फर्केका किन होलान् ?
यतै काम धाम भएका मित्र अभिषेक हठात् एकदिन मलाई अन्तिम पटक भेटेर नेपालै कसरी फर्किन् सके होलान् ?
पूर्व घोषणा बमोजिम छ बर्षपहिले नै ढुंगेपालीतिर बसाइँ फर्किसक्नु पर्ने म अझै फिनल्याण्ड मैं बसेर यो ब्लग लेख्दै गरेको किन होला ?

बुनु, माफ गर मलाई तिम्रो प्रश्नको जवाफ मसँग छैन् । मैले शुरू मैं भनिसकेँ कि तिम्रो प्रश्नले फगत जवाफ मात्र खोज्दैन् । यसले अन्तःस्करणको भाव खोज्छ । मैले कविता लेख्न बिर्सिनै लागिसकेँ । सायद अब मसँग भाव विस्तारै विलिन् हुँदै गएको छ । भावविहीन मानिस र मृत मानिसमा के फरक हुन्छ र ? आखिर मृत मानिसको घरको ठेगाना पनि हुँदैन् ।