बर्षको अन्तिम बिजुली पत्र

प्रिय मित्र, 

तपाइँको बिजुली पत्र पाउँदा साथ तपाइँलाई पत्रको जवाफ छिट्टै दिनेछु भनि मैले लेखी पठाएको इमेल पनि अब एक महिनाभन्दा बढि पुरानो भैसकेछ । थाहा छैन् मानिस किन कुन परिबन्धमा परिबस्छ? सायद यस्तै केहि परिबन्धमा म पनि परि बसेँ कि ? म पनि त आखिर मानिस न परेँ ! 

तर आज डिसेम्बर ६ तारिख बडो गज्जपको दिन जुरेछ, तपाइँलाई पत्रको जवाफ लेख्न बसेको दिन, यो सामान्य दिन मात्र हैन् फिनल्याण्डका नागरिकहरूका लागि, आज यिनीहरूको मुक्ति दिवस् । अर्थात रसियनहरूको शासनबाट फिनिसहरूले मुक्ति पाएको दिन ! आज यहि फिनिश स्वतन्त्रता दिवसको अवसरमा अस्तव्यस्तपूर्ण जीवनशैलीबाट अलिकति छुटकारा लिएर यो पत्र लेख्न बस्दैछु ।

करिब एक महिना पहिला म चालिसौं बर्षमा प्रवेश गरेँ । त्यसको हप्ता दिनपछि तपाइँको पनि त्यहि नै अवस्था भो । हामी दामली भएकाले पनि एकै समयमा बडो विचारणीय र उस्तै प्रकृतिका अनुभूतिहरू गरिरहेका हुन्छौं भन्ने मेरो ठनाइ छ । मैले उमेर बढ्दै गएपछि स्वतःस्फूर्त रूपमा परिपक्वता बढ्दै गएको हो कि भन्ने भान हुन थालेको छ । जस्तो उमेरसँगै भावनालाई काबुमा ल्याउन सकिन्छ भन्ने मेरो बुझाई रहेको छ । अलि पहिलेको जस्तो साना सफलताहरूको चर्को हर्सोल्लास् अनि सानै कष्टहरूमा पनि विछट्टैको स्खलन अब कम हुन थालेको हो कि भन्ने भान भएको छ । उमेरसँगै मान्छेले आफूलाई चिन्ने भरमग्दूर प्रयास गर्न थाल्ने कुरो थाहा पाउनलाई अब मैले कुनै पुस्तक त पढ्नु पर्दैन् । तर यस्तै अनुभूति पत्रकार एवं लेखक विजयकुमारले आफ्नो पछिल्लो पुस्तक खुशीमा समेत प्रस्तुत गरेकै छन् । विजयकुमार जस्तै कैयन लेखकहरूले आफ्ना नीजि भोगाइहरूमा तपाइँ हामीले झैं जीवनका नवरसहरूकै रसस्वादन गरेको कुरो उप्काएका छन् । तर, सबभन्दा महत्वपूर्ण हरकोहीले सहजै हरेक दुःख या सुखको प्रमुख कारक आफू स्वंय रहेको कुरो स्वीकार्ने हिम्मत नराख्दा रहेछौं ।

मैले पछिल्ला समय करिब वर्षदिनदेखि यता नेपाली राजनीतिका समाचारहरूमा उत्ति रूची दिएको छैन् । पछिल्लो जेनजी आन्दोलनका समयमा चाँहि देशको अवस्था देखेर म पनि विचलित नहुने कुरै भएन । अत्यन्तै छोटो तयारीमा हामीहरूले पनि यहाँ आन्दोलनमा ज्यान गुमाएकाहरूप्रति एउटा श्रद्वान्जली सभा गर्यौ । केहि दर्जन मानिसहरू भेला भए । ऐक्यबद्दता जनाए । दुईचार दिन सबै जना विचलित भए । म पनि भएँ । जस्तो तपाइँले उल्लेख गरे झैं विस्मृतिको रोग हामी नेपालीहरूमा एकदमै धेरे छ, जुनबाट अछुतो म पनि छैन् । तर फरक यत्ति हो, कुनै संकल्पमा म दृढ रहेँ भने हत्तपत्त म त्यसबाट तलमाथि हुने गर्दिनँ । अपवादहरू त नहुने हैनन् , जस्तो धुमधडाक शैलीमा ७९ को स्थानीय निर्वाचनमा उम्मेदवारी घोषणा गरिगरी चुनाव नउठ्ने म नै हुँ । तर त्यसमा मलाई त्यतिधेरे लज्जाबोध छैन्, सायद मलाई जति लज्जाबोध नेपालका कुनै पनि नेतालाई कहिल्यै भएको पनि छैन् होला जुन उनीहरूले कबोल गरेर पनि पूरा गर्न चाहेनन् । खैर यो विषयलाई यहि नेर रोकौं । अलिकति पारिवारीक र केहि भावनात्मक विचारहरू साटफेर गर्ने कोशिस गरौं ।

नेपाल छाडेर चटक्कै यतै हराउने साहस मैले अझै जुटाउन सकेको छैन् । हुन् त यहाँका जाडो यामका उराठ, निराशा अनि अँध्यारा दिनहरूले प्रत्येक पल मलाई ऐंठन नपारेका पनि हैनन् । कतै पढेको थिएँ पानीमा बसिरहेको भ्यागुतालाई पानीको तापक्रम बढाउँदै जाँदा समेत खासै प्रवाह हुँदैन् रे ऊ बढ्दो तापक्रमसँगै आफूलाई सोही अनुरूप सम्मिलन गर्दै जान्छ रे । आफू बस्दै गरेको पानीको तापक्रममा अब खतरा छ भन्ने थाहा नपाएर भ्यागुताले ज्यान गुमाउँछ रे । यो खासमा एउटा बलियो मिथक मात्र हो । वैज्ञानिकहरूको परिक्षणमा भ्यागुतामा त्यस्तो गुण देखिएन । भलै भ्यागुताहरूले आफू बाँचिरहेको वातावरणमा विद्यमान तापक्रमसँग आफ्नो शरिरको तापक्रम सन्तुलनमा राख्दै चाँहि जान्छन् । तर वास्तवमा भ्यागुताहरूले साँच्चिकै खतराजन्य स्थिति उत्पन्न हुनुपूर्व नै आफूलाई सुरक्षित पार्न सक्षम रहेको वैज्ञानिक परिक्षणले पुष्टि गरेको पढ्न पाइन्छ । तर म त मान्छे हुँ । थाहा छैन् भ्यागुताको जत्तिको प्रतिक्रियात्मक क्षमता म राख्दछु या राख्दिनँ । तर यत्ति चाँहि थाहा छ, मान्छे खासमा मान्छेहरूले नै दाबी गरे जस्तो सबै जीवजन्तुभन्दा तिक्ष्ण प्राणी चाँहि होइन् । हुँदो हो त, मान्छेले यो सब व्यथा किन बेसाउँदो हो ? '

प्रिय मित्र, जेठी छोरी हुर्किदै गइँन्, उनी अब आफ्नो हेरचाहमा अलि बढि ध्यान दिने हुन थालेकीछिन् । बेलाबेलामा मेरा व्यक्तित्व निर्माणमा समेत उनको महत्वपूर्ण सरसल्लाह पाउने गर्छु । खुशि लाग्दो रहेछ एक पिता भएका नाताले कि मेरो बच्चा पनि अब कस्तो बुद्दिमान हुँदै आएको भनेर । कान्छी छोरी अझै तिक्ष्ण छिन् । फिनिश शिक्षा प्रणालीको सकारात्मक प्रभाव म मेरी कान्छी छोरीमा परावर्तन भएको देख्दछु । विशेषतः तर्क गर्ने क्षमता निकै विकसित हुँदै जाँदो रहेछ, जब एक बच्चाले उचित शैक्षिक वातावरण पाउँदछ । फिनिश शिक्षा प्रणालीको सबभन्दा राम्रो पक्ष नै शिक्षकले बिद्यार्थीलाई सिकाउँदैछु भन्ने थाहै नदिई सिक्न सक्षम बनाउने । जस्तो, एकदिन छोरी र उनकि एक साथीबिच झगडा भएछ । शिक्षकले दुबै जनालाई सँगै राखेर साथी बिच के गर्नुहुन्छ ? के गर्नुहुन्न ? भन्ने विषयमा १५, २० मिनेट छलफल गरेछिन् । अन्तमा अंगालो मारेर दुई जना साथीहरू छुट्टिएछन् । तपाइँलाई यो सुन्दा अचम्म लाग्ला कि अहिले यी दुबैजना सँगै स्कुल जान्छन् । छुट्टीका दिन खेलमैदानमा गएर सँगै खेल्छन् । कक्षाका सहपाठी थिए, अहिले यी मिल्ने साथी भएका छन् । 

फिनल्याण्डबाट धेरै केहि सिक्न नसकिएला तर हर साधारण विषयभित्र कति असाधारण अर्थ हुन्छ भन्ने चाँहि बुझ्न सकिन्छ । मैले यहि असाधारण ज्ञानलाई साधारण तरिकाले शिरोपर गरी बाँकी जीवन एकदम साधारण तरिकाले असाधारण मातृभूमीमा बिताउने निधो गरेको छु । प्रिय मित्र, तपाइँको प्रार्थनामा मेरो पनि सम्झना गरिदिनु होला । 

उहि तपाइँको मित्र

नीराजन शिरीष