Skip to main content

कठै, हाम्रो नेपाली भाषा !

अतिरिक्त प्रहरी महानिरीक्षक नवराज सिलवाल तस्बीर स्रोतः न्यूज२४
हाम्रो देशमा राष्ट्रियताको निकै नै चर्को बहस हुने गर्दछ । विभिन्न उच्च पदस्थ ब्यक्तिहरूले खास खास ऐन मौकामा राष्ट्रियताको मुद्दालाई विशेष जोड दिएर प्रस्तुत पनि गर्ने गरेका छन् । तर मैले बुझ्न नसकेको खास कुरो चाँहि राष्ट्रियताको ठोस अर्थ के रैछ ? खाली सीमा मिचियो भनेर चर्का कुरा गर्नु ? भारतीय सीमा प्रहरी बलको दस्ता नेपाल छिरेर नेपाली कुटे भनेर चर्को कुरा गर्नु मात्र राष्ट्रियताको सवाल हो र ? के राष्ट्रियतासँग नेपाली भाषा र संस्कृतिको प्रयोग पर्दैन ?
पछिल्लो समय, हामीमा एउटा अत्यन्तै अनौठो भ्रम परेको छ – कि, संवाद, छलफल वा भलाकुशारीमा अङ्ग्रेजी शब्दको प्रयोगले हामीलाई बुद्दिजीवीको पगरी मिल्दछ । अधिकांश हामी कथित पढेलेखेकाहरू संवादका समयमा अङ्ग्रेजी शब्दावलीहरूको भरपुर प्रयोग गर्न खोज्दछौं र गर्दछौं पनि । जब कोही शुद्द नेपालीमा बोल्ने प्रयास गर्दछ वा बोल्दछ अनि हामीमध्य धेरैलाई लाग्दछ – त्यो बेफ्वाँकको नाटक हो ! अङ्ग्रेजी शब्दावलीहरूको प्रयोगका विषयमा धेरैपटक थुप्रै मान्छेहरूसँग मेरो घनिभूत छलफल भएको पनि छ । महाकवी देवकोटाको शब्दलाई सापटी लिएर भन्दा त्यस्ता "अङ्ग्रेजीबाज चश्मा" ढल्काएकाहरूको मिजास बिर्सनलायककै हुन्छ । केहि अङ्ग्रेजीबाज चश्मा ढल्काउनेहरूको जिकिर छ कि अङ्ग्रेजी शब्दहरूको प्रयोग विना संवादमा सरिक हुन उनीहरूका लागि कठिन छ । बानी परिसक्यो । केहिले त यसो पनि भन्छन कि नेपालीमा भन्दा अङ्ग्रेजीमा बोल्नु सजिलो छ । तर ख्वै किन हो आफू त जन्मदाको पहिलो रूवाईमा नै नेपाली लवज लिएर आइयो, पहिलो शब्द आमा सिकियो, बाबा भनियो, पापा, चिची, दादा, दिदी, माम भनेर जानियो । त्यसैले पनि होला, नेपाली भाषाप्रति निकै नै लगाव छ । तर ख्वै यी अङ्ग्रेजीबाजका घरका सबैजना अङ्ग्रेजीका धुरन्धर ज्ञाता थिए हुनन र नेपालीभन्दा अङ्ग्रेजी सहज लागेको होला । परन्तु, सरकारी अधिकारीहरूले नेपालीभाषालाई यसरी हेयका भावले नहेर्नु पर्ने नि !
एउटा यस्तै अङ्ग्रेजीबाज चश्मा पहिरिएका प्रहरीका उच्चपदस्थ अधिकारी नवराज सिलवालले बहुचर्चीत बहसमूलक कार्यक्रम 'साझासवाल' मा प्रयोग गरेको अङ्गेजी शब्दहरू सुन्दा मलाई चाँहि भाउन्नै भएर आयो । मलाई चित्त यस अर्थमा बुझेन कि कार्यक्रममा सरिक सहभागी मध्ये धेरैले उनको कुरोलाई कसरी बुझे होलान् ? के उनी कार्यक्रममा सरिक सहभागीहरूले बुझ्ने गरेर सरल नेपाली भाषामा आफ्ना कुराहरू राख्न सक्दैनथे होला ?
करिब ४५ मिनेटको कार्यक्रममा उनले मुश्किलले ७-८ मिनेट आफ्ना भनाइ राखे हुनन् । संवादको शुरूवात नेपाली शब्द 'निश्चय नै' को समानअर्थी अङ्ग्रेजी शब्द 'Obviouslyबाट आरम्भ गरेका उनले अन्तिम अङ्ग्रेजी शब्द 'Intervene'  जसको समानअर्थी नेपाली शब्द 'हस्तक्षेप गर्नु' को प्रयोग गरिन्जेल ७० भन्दा बढि अङ्ग्रेजी शब्दहरूको प्रयोग गरेका छन । उक्त छलफलमुलक कार्यक्रममा उनले झण्डै १० प्रतिशत भन्दा बढि अङ्ग्रेजी शब्दहरूको प्रयोग गरेका छन । एउटा उच्च पदस्थ सरकारी कर्मचारीले यसरी अङ्ग्रेजी शब्दको ब्यापक प्रयोग गर्नुलाई म एक सचेत नागरिकको हिसाबले कुनै पनि कोणबाट यसको म सकारात्मक विश्लेषण गर्न अस्वीकार गर्दछु । 

नवराज सिलवालले साझा सवालमा प्रयोग गरेका अङ्ग्रेजी शब्दहरूः-

Obviously , Register , Victim, Policy, Rape, Sexual harassment, Attention, Initiative, Concerned, Investigation, SP, Team, Command, Instantly, Unprofessionally, Establish, Generalize, Community, Exactly, Isolation, Support, Media, Majority of, Sensitive, General policy, Informally, Resolve, Right, Sexual offences, Police, Major, Distorted(कुरो बङ्ग्याइएको भावमा), Address (सम्बोधन), Individual, Officer, Case, Amend (सुधार), Take care, Social work, Satisfaction, Sure, Report, Double-victimized, Commitment, Topmost priority,Political party, Organization, Full commitment,  Re-address, Influence,Hundred percentages, Directorate (निर्देशनालय), Resource mobilize, Office, Authority, Assurance(वाचा), Differences, Domestic violence (घरेलु हिंसा), Elements, Justice, Protection, Correction, Access (पहुँच, सुलभता), Internal mechanism (आन्तरिक संयन्त्र), Complain, All in all, Major-issue, Head quarter, Local, Monitor, Intervene 

र, कार्यक्रम नहेर्नुभएको भए तल हेर्नुस --

Comments

  1. भाषा आफैमा माध्यम हो । यसलाई त्यसैको आलोकमा हेरियो भने त्यसबाट नतिजा निस्कन्छ । कुनैपनी भाषा आफैमा निर्विकल्प नहुने तथ्यलाई स्विकार गरेर आफ्नो अनुकुलता र सर्वसाधारणले बुझ्ने गरी जुनुकुनै भाषाका राम्रा शब्दलाई स्थानियकरण गरिनुमा नै भाषाको सम्मृद्धि सम्भव छ । यस अर्थमा निराजन भाईको चासो र चेतनालाई सराहना गर्दै आजको विश्वमा व्यक्तिको अभिव्यक्तिको विराटतालाई केवल भाषाको साँचोमा राखेर सिमित गर्न खोज्नु चै हुँदैन कि भन्ने मेरो मत रह्‍यो । चाहे त्यो कुनै ओहोदामा रहेको होस् या सामान्य नेपाली ।

    ReplyDelete

Post a Comment

प्रतिक्रिया ब्यक्त गर्दा सभ्य र सुसंस्कृत शैली प्रयोग गर्नका लागि सम्पूर्णमा सविनय अनुरोध गर्दछु ।

लोकप्रिय पोष्टहरू

क्लोरिनको झोल, वैज्ञानिकहरू र मेरी बोइको मुड्की

मेरो बाल्यकाल लगभग बोईसँगै बित्यो । त्यो चकचक गर्ने समय भएकाले मेरो चकचकसँग बोईलाई बेलाबेलामा झिझो लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यसैले मैले अति नै अटेर गरेपछि बोईले मलाई भन्नुहुन्थ्यो -  "अहिले गाडूँला मुड्की (मुड्कीले हान्छु) ।" तर अहँ कहिल्यै पनि एक झापड खानुपरेन । मुड्की नै खानु नपरेपछि मेरो चकचक थामिने कुरै थिएन, त्यसैले बोईले पनि मुड्की गाडूँला भन्न छाड्नुभएन अनि मैले चकचक गर्न । मेरी बोईले यस धरा छोडेको पनि यहि हिउँदमा बर्षदिन पुग्दैछ, तर बोईले भन्ने गरेको "अहिले गाडूँला मुड्की" मेरो मनमा गडिरहेको छ, अनि यसो सोच्छु, दुईचार पटक बोईले साँच्चिकै मुड्की गाड्नुभएको भए, मेरा चकचक उहिले पहिले नै खत्तम हुन्थे कि ?  तर खासमा चकचक भन्ने जिनिस त्यत्तिकै खत्तम भएर गैहाल्ने कुरो हैन रहेछ । न त यो उमेर बढ्दै गएपछि आफै घट्दै र पछि निस्तेज नै हुने रहेछ । यसले खासमा उमेर बढ्दै गएर केश पाक्दै गएपनि आफ्नो स्वरूपमा अलिकति फेरिदै तरह तरहका रूपमा प्रकट हुँदै पो जाँदो रहेछ कि ? भन्ने निचोडमा पुगेको छु । यस्तै केहि केश पाक्नै थालेका मान्छेहरूको चकचक कोरोनको त्रास बढ्दै गएपछि अलिकति भि...

नांगो नाच, यौनधन्दा र राजधानी

मैले मेरो देशका बारेमा गर्व गर्दा अब गौतम बुद्ध, सगरमाथा, एकसिंगे गैंडा, जैविक विविधताले भरिपूर्ण देश वा जिउँदी देवी कुमारीको नाम लिनुपर्छ जस्तो मलाई लाग्दैन् । हामी अराजकता र उच्छृङ्खलताको सगरमाथा चढिसकेका छौं अब किन फोकटमा अरु अरु बहानामा नेपाली भएकोमा गर्व गर्नु ?! मैले यहाँ उल्लेख गर्न चाहेको सन्दर्भ मेरो पछिल्लो पटकको काठमाडौं भ्रमणको हो । यहाँले बुझिसक्नु भयो होला, काडमाडौं फगत हाम्रो देशको प्रशासनिक वा राजनैतिक राजधानी मात्र रहेन् । त्यो गुण्डाहरुको राजधानी हो, त्यो आन्दोलनकारीको राजधानी हो, हत्या, हिंसा र लुटपाटमा निमग्न अपराधीहरुको राजधानी हो । अनि राजधानी हो त्यो डान्स बारका नाममा नांगै नाच्ने तरुनी र उनीहरुका स्तन, नितम्ब वा हातको एक पटकको स्पर्शका लागि कामातुर बृद्ध सेठ र साहुहरुको पनि । मैले यसपटक यस्ता चार पाँच डान्सबारको भ्रमण गर्न पाएँ कि न जसको कुनै पत्रिका, रेडियो वा टेलिभिजनमा विज्ञापन नै देखिन्छन् न त त्यहाँ हुने कर्तुतका बारेमा तिनै पत्रिका, रेडियो वा टेलिभिजनका हेडलाइनहरु लेखिन्छन वा वाचिन्छन् ! न त ती ठाउँहरुमा समाजमा शान्ति, अमनचयन र सुव्यवस्थाको ठेक्का पाएका ...

एउटा सग्लो रात(कथा)

आषाढको एक शुक्रबारको साँझ बिश्वविद्यालयबाट घरतिर फर्कने क्रममा अलि ढिला भो । घरसम्म पुग्नलाई माइक्रो, अनि नगर बस सबैको आवातजावत बन्द भैसेकेको थियो । हिडेर एक घण्टाको पैदल यात्रा गर्ने दुस्साहस मैले गरिनँ । त्यसकारण, ट्याक्सीको पखाईमा त्यसै उभिरहेको थिएँ । आडैमा एउटी युवती आई । मतिर पुलुक्क हेर्दै मुसुक्क मुस्कुराई । मैले पनि मुस्कुराएरै उसको आगमनको स्वागत गरेँ । सोधी – “दाई ट्याक्सी कुर्नुभएको ?” “हजुर ।” मैले जवाफ दिएँ । “म पनि ट्याक्सी वेट गरिराखेको हेर्नु न अहिलेसम्म एउटा भेटेको छैन ।” युवतीले दुखेसो पोखी । मैले प्रश्न गरेँ – “कहाँ जानुपर्ने ?” “धेरै टाढा त हैन, मुस्ताङचोकसम्म पुग्नुपर्ने थियो ।” जवाफमा उसले भनी ।  उसको मुखबाट मुस्ताङचोक फुत्कदाँसाथ ममा नजानिदो उत्साह बढेर आयो । भनेँ – “ए, हो र ? म पनि त मुस्ताङचोक नै जान लागेको नी !” “ला हो र ? उसो भए त मज्जा भो नी, हजुर अनि मेरो दुवैको फिप्टी प्रसेन्टेज पैसा सेभ हुने भो नी त । एक्लै जाँदा त ४०० लिन्छ । अब दुई सयमै पुगिने भईयो ।” उसले खुशी ब्यक्त गरी । मैले पनि समर्थन जनाएँ – “हो त ।” अनि यो पनि जान्न चाहेँ कि ऊ के गर्...

गेष्टहाउस, यौन ब्यवसाय र कानुन

फोटो गुगल बाट सर्च गरि राखिएको हो । मेरो ख्यालमा हाम्रो नेपाली समाजमा सबभन्दा बढि गलत ढंगले ब्याख्या गरिने विषय केहि छ त, त्यो यौन सम्बन्धि सन्दर्भ नै हुनुपर्छ । मानिसहरू यौनका विषयमा यति गम्भिर देखिन्छन् कि कोही व्यक्तिको कोही युवतीसँग उठबस बढ्न थाल्यो भने मान्छेहरू उनीहरूका विषयमा टिकाटिप्पणी गर्न एकदमै लालयित हुन्छन् । राम्रा/नराम्रा, जायज/नाजायत हरेक किसिमका टिप्पणीहरू हुन पुग्दछन् । अझ कुनै पनि व्यक्ति यौनका मामलामा कमजोर देखियो भने त झन उसको दीनदशा बिग्रयो भन्ने जाने हुन्छ । मानौं उसले यति ठूलो अपराध गरेको छ कि जिन्दगीभर उ क्षमायोग्य मान्छे हुनै  सक्तैन । भन्न त मान्छेहरू भन्छन्, यौन प्राकृतिक कुरा हो । जैविक आवश्यकता हो । र, यसको आवश्यकतालाई कसैले पनि नकार्न सक्तैन । तर मान्छेहरू जब कोहीला ई  यौनका विषयमा खुल्न थालेको पाउँछन् अनि फेरि फरक बन्न पुग्छ, उनीहरूको दृष्टिकोण । अब यौन न त प्राकृतिक कुरा नै हुन्छ न त जैविक आवश्यकता नै । मान्छेहरू यसला ई  सामाजिक संस्कार अनि मूल्य र मान्यतासित जोडेर हेरिदिन्छन् । अरू त अरू एक बलात्कृत नारीको विवशताको समेत खिल्ली उडाउन ...

प्रचण्ड, निशानी, र हामीहरू

' राती दश बजेको आलर्म सेट गर्नु, ठ्याक्कै टाइममा हस्तमैथुन गर्नुपर्छ । '  ब्यक्तिको नाम ट्याग गरेर उनले फेसबुकमा भित्तेलेखन सम्प्रेषण गर्ने गर्थे । उनको भित्तेलेखनमा अंकित ब्यक्ति उनका हितैषी मित्र हुन होइनन् त्यो मेरो सरोकारको कुरो रहेन् । किन्तु, धवलागिरिका पत्रिकाहरूमा स्तम्भकारको परिचय स्थापित गरिसकेका उनको स्तरको ब्यक्तिले फेसबुकमा यस्ता भित्तेलेखनहरू सम्प्रेषण गर्नु कत्तिको उचीत थियो भन्ने मेरो प्रश्न हो ।   पछिल्ला दिनहरूमा एउटा राम्रै चर्चा बटुल्न सफल अनलाइन पत्रिकाहरूमा प्रचण्ड लक्षित लेखहरू मार्फत स्थापित लेखकको परिचय बनाएका उनलाई माथि उल्लेखित उट्पट्याङ यौनजन्य खुराक फेसबुकमा पस्केका कारण केहि फेसबुके साहित्यकारहरूले यौन कविको उपनाम पनि भिरा ई दिए । र, उनी जबरजस्त यौन कविको छवि निर्माणको दिशामा अग्रसर हुन थाले । धन्य अनलाइन पत्रिकाले उनला ई  यौन कवि हुनबाट बचाए, र एउटा परिचय बनाइ दिए- दिल निशानी मगर । निशानीको लेखन शैली विशिष्ट छ । त्यो एकदम जबरजस्त छ । सुन्दर बान्की परेका वाक्य गठन र उस्तै वाचनप्रिय शब्दको छनौटमा उनको शिल्पमाथि डा. गोविन्द भट्टरा ई ...