सापेक्ष बुझाइ

"वहाँलाई बाहिर निकाल्नुस् त । को हो हँ वहाँ? कस्तो मान्छे रहिछ यार!" 'छोरीलाई टिका लगाएर उपाध्यक्ष बनाउन पाइँदैन्' भन्दै महाधिवेशन हलमा हल्ला गरिरहेका एक युवकलाई इंगित गर्दै  फाल्गुण  १, २०८१  (February 13, 2025) मा आफ्नो पार्टीको पहिलो महाधिवेशनको नतिजा सुनाउँदै गर्दा  डा. बाबुराम भट्टराईले मञ्चबाट बोल्नुभएको भिडियो देखेँ । तानाशाहकै झल्को दिने गरी डा. भट्टराईले जसरी आफूलाई प्रस्तुत गर्नुभयो, वहाँको प्रस्तुतीले सम्बोधनको लागि उच्चआदरार्थी सम्बोधनको माग गर्दछ । यसकारण, उप्रान्त यस ब्लगपोष्टमा वहाँलाई सोही बमोजिम सम्बोधन गरेको छु ।  ठ्याक्कै २९ वर्ष पहिले अर्थात् फाल्गुण १, २०५२ (February 13, 1996) कै दिन त हो उनी र मौसुफ बाबुरामका कथित क्रान्तिकारीहरूले तानाशाह ढालेर देशमा गणतन्त्र अर्थात् नागरिकको शासन लेराउने भन्दै राज्यबिरूद्व बन्दुक उठाएको । दश वर्षसम्म दशहजार भन्दा बढी मान्छेहरू मारिएको । बन्दुक बिसाइएको । शान्ति सम्झौता भएको । संविधानसभाको गठन भएको । राजतन्त्र फ्याँकिएको अनि संघीय गणतन्त्र नेपालको घोषणा भएको । तर बिडम्बना, 'बन्दुकको नालबाट सत्ता खोस्न नसक...

 " नीराजन, मेरो बेस्ट फ्रेन्ड हो ।" जन्मेर २६ वर्ष बिताएको देश नेपालमा मलाई यस्तो भन्ने कोही थिएन् । तर यतै फिनल्याण्ड आइपुगेपछि,  मलाई यस्तो भन्ने एक जना भेट्टिएकी थिइन् ।  जोसँग बसेर एकै कप चिया वा कफि पिएकै थिइँन्, मैले । मनभरीका बह न मैले उनीसँग केहि पोखेकै थिएँ, न त उनले विशेष केही त्यस्त्तो साझा गरेकी थिइन् मसँग । तर मलाई चिन्ने र मसँग सम्पर्कमा रहेका धेरै साथीभाइसँग उनले सुनाउन बिर्सेकी रहिन्छिन् कि निराजन उनको बेस्ट फ्रेन्ड हो ।  यो पढ्दै गर्दा यहाँलाई लाग्ला, कि आफूलाई बेस्ट फ्रेन्ड बताउने साथीका सम्बन्धमा लेख्ता पनि यसले किन भूतकालको प्रयोग गर्यो ? प्रश्न स्वभाविकै हो तर मेरो जवाफ अलिकति अस्वभाविक लाग्न सक्ला यहाँलाई । कि मलाई बेस्ट फ्रेन्ड भन्ने उनको, खासमा म  फ्रेन्ड पनि थिइँन् । न उनी थिइन्, मेरो कुनै त्यस्तो विशेष मित्र । बस्, हाम्रो सामान्य चिनजान मात्र थियो । केहि मानिसहरू हुँदारहेछन्, जो सामान्य चिनजानलाई मित्रताको नाम दिदाँरहिछन्, उनले जस्तै । अनि कोही यस्ता पनि हुँदा रहिछन् कि जोसँग हामी विशेष सामिप्यतामा भएको ठानेका हुन्छौं, तर उनीहरूका ...

एउटा खुट्टा फिनल्याण्डलाई गन्तब्य बनाउनै लागेको हवाइजहाजभित्र छिराउन आँटेका प्रिय मानिसहरू हो, … समयले मानिसलाई के के गराउँछ । कहिले हसाउँछ, कहिले रूवाउँछ ।  यस्तै भाकाको एउटा गीत मलाई कतै सुनेको जस्तो लाग़ेको छ । शब्द यस्तै थिए या अगाडि पछाडी मैले मेसो पाइँन् । तर आज एक्कासी मलाई यो गीतको याद आएको छ जसै मैले एकसाथ अपरिचित तिमीहरू सबै र विशेषतः एकजना चिनजानका मित्रलाई झल्याँस्स सम्झिन पुगेको छु । तिमीसँग जस्तै मसँग पनि केहि कथाहरू छन् जुन तिम्रा जीवनमा जस्तै मेरा जीवनमा पनि घटेका थिए । त्यस्तै एउटा प्रसंग जिन्दगीको शुरू हुन्छ सन् २०१० को नोभेम्बर महिनामा जहिले हान्ना नामकी एक फिनिश युवतीलाई मैले नर्वेको त्रोम्सोमा भेटेको थिएँ । अँ नोभेम्बर महिनाले मलाई एउटा कुरा याद दिलायो । त्यो मैले तिमीलाई बताउनै पर्ने हुन्छ । यो महिनालाई फिनिश भाषामा 'मारास्कु' भन्छन् । 'कु' भनेको महिना र 'मारास्' भनेको मृत्युलाई जनाउने शब्द हो । भलै, 'मारास्' शब्द आधुनिक फिनिश भाषामा उति प्रचलित छैन् । तिमीलाई थाहा नहुन सक्छ, नोभेम्बर महिनामा सारा फिनल्याण्ड निष्पट्ट अँध्यारोमा बेरि...

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो ' पिरती ' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।" तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?" म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्...

बेनीको बजार पुगेपछि बेनीलाई नै काखमा बेरेको पहाडलाई नै माथिपट्टी यसो चियाउने हो भने केहि गोरेटा बाटाहरू देखिन्छन् । सायद अहिले धर्सा मात्र बाँकी हुनन् किनकी अलि बर्षै पहिले नै त्यहाँ दुई चारवटा जेसिभी डोजरहरू दार्हा फिजाउँदै हिडिसकेका हुन् । अतःधर्सा जस्ता देखिने उहिलेका गोरेटाहरूको ढाड र टाउका चिथोर्दै अर्थाय (अर्थुङ्गे)को गाउँ हुँदै पाखापानीसम्म पुग्ने अलिकति कालोपत्रे समेत भएको सडक हुँदै अलिधेरै उकालो र अलि कति तेर्पाय बाटो सिटी सफारी चढेर जाने बेला हातमा लौरी समातेर कुनै बोकालाई 'धेर रिस नउठा है लम्काने, भोली फेरि नपर्साइकन तेरा गर्धनाँ मार हान्न नपरोस् !' भनेर यदि कोही अधबैंसे युवक सन्किदैँ छ भने तिनी सम्भवतः रमेश भाइ हुन सक्छन् । हैन भने, त्यतै कता बाटातिर जोरजाम पारेर केहि थान भटभटेहरू भ्यार भ्यार पार्दै गरेका ओठ निचोर्दा दूध झर्लान जस्ता अनुहार बोकेका ठिटाहरूलाई, 'कता हिड्न लाग्यौ ए, झोलेहरू हो ? मोज छ है तिमेरूलाई ? फ्रिमा मासु चिउरा रौसी बजाउन पाएकै छौ ।' भन्दै जिस्काए जस्तै गरेर नराम्ररी हपार्दै गरेको ती ठिटाहरू भन्दा अलि वयस्क युवा देख्यौ भने त्यो रमेश भाइ न...

गएको साल, हेर्दै कलिला देखिने दुई जना ठिटाहरू तिक्कुरिला रेल बिसौनीको कुनामा मस्त चुरोटको पफ लिदैं गरेका बेला, "भाइहरू नेपाली हो ?" भनेर मैले सोधेको थिएँ । मेरो प्रश्न भुँइमा झर्न नपाउँदै, आफूले तान्दै गरेको चुरोट आफ्नो साथीलाई दिदैँ, झन कलिलो देखिने ठिटोले भनेथ्यो, "हो दाई । कसरी पो ठम्याउनु भो ?"  दुई फरक मुहारको बनोट लिएका मानिसहरू सँगै बसेर एउटै चुरोट तान्दैछन् भने ती पक्कै नेपालीहरू हुनुपर्छ, त्यसमाथि तिमीहरू नेपाली मैं बातचित गर्दै थियौ नी त । मेरो जवाफ सुनेपछि त्यो ठिटोले कपाल कन्याउँदै भनेथ्यो, "हाउ दाजु पनि, सारै मजाको पो हुनुहुदोँ रहिछ !" मैले बात मार्न खोज्दा, निसंकोच बात मार्न खोज्ने ठिटो त पूर्वतिरको लिम्बु भाइ रहेछन् । अनि खासै बात मार्न नचाहने चाँहि रहिछन् - काठतिरका बाहुन भाइ ।  त्यो दिन ती भाइहरू हेलसिन्कीबाट सवा घण्टाको रेल यात्रामा पुगिने ठाउँबाट काम पाइने आशामा साथीलाई भेट्न आएका रहेछन् । आफूलाई भेट्न निम्ता दिएको साथीसँग भेट  नभएपछि  कामको खोजीमा हेलसिन्की झरेका उनीहरूलाई  आफू बस्ने ठाउँतिर फर्कने क्रममा मैले भेट्न पुगेको थिएँ । छोटो भ...

" एस्क्युज मी, टेन युरो प्लिज ।"  गएको कुनै वर्ष, हिउँदको कुनै एकदिन, ग्यास स्टेशनको छेउमा उभ्भिरहेको म नजिक फटाफट आउँदै  अरबी मूलको जस्तो लाग्ने एक ठिटोले,  दाहिने हातको तीन औंलाहरू बुढी, माइली र माझीलाई एक ठाम पारेर माग्दै थियो, दश युरो दाम मसँग । उसले पैसा माग्ने बखतको भन्दा धेर विनीत भएको भावमा सोधेथेँ उसैलाई मैले, पैसा माग्नुको कारण । दश युरो पक्का पाइयो भन्ने खुशिमा, मुहारभरी परम ज्योती धपक्क पारेर, बताएथ्यो उसले कारण पैसा माग्नुको - "पेट्रोल हाल्नु छ गाडिमा ।" सेकेन्ड ह्यान्ड टोयोटा यारिस चढ्ने मैले दिइदिएको थिएँ पाँच युरोका दुई थान कलिला नोटहरू उसलाई, जसले बडो शानका साथ चालेथ्यो आफ्ना डेग सेकन्ड ह्यान्ड जस्तै देखिने तर टलक्कै टल्केको (आफ्नो) बिएमडब्ल्यू तिर ।  हैन यल्ले मलाई पैसा ठग्यो कि साँच्चिकै अभरमा परेर माग्यो? सोच्दै, म घिसार्दै थिएँ मेरा दुई थान पैतालाहरू उहि धुलोले छोपिएको मेरो पुरानो टोयोटा यारिसतिर । म नपुग्दै गाडीमा, ऊ पुगिसकेको थियो अर्को मान्छेको छेऊमा जो भर्खर तेल भर्न छिरेको थियो - ग्यास स्टेशनमा, आफ्नो निस्सान कार लिएर । अनि म खिस्रिक्क परेक...