Skip to main content

छिः हाम्रो वाहियातको स्वाभिमान


अलिकति ब्यक्ति केन्द्रित छौं सायद हामी । सम्पूर्णतामा विश्लेषण गर्ने प्रयास गर्दैनौ हामीहरु वा सामथ्र्य राख्दैनौं त्यसो गर्नलाई । हामी हरेक विषय वा बस्तुको एउटा पाटोलाई नराम्ररी उछाल्छौं अनि असफल बन्छौं – सान्दर्भिक निचोड तय गर्नमा । त्यसैले पनि होला कहिलेकाही मलाई लाग्नेगर्छ – नेपाली संस्कार लिएर जति कोशको यात्रा गरेको छु मैले जीवनमा धेरैपटक जानअन्जानमा केही दुरीहरु गलत दिशातिर यात्रा गरेको छु कि ! यसर्थः पनि होला प्रायशः आफू “आफू” नै भएर जन्मिएकोमा गर्व गर्न डराउँछु । र, कवि भूपिले म जन्मनुभन्दा दुईतीन दशक पहिले लेखेको त्यो हरफले सधैं छोएकै हुन्छ मलाई – हामी फगत पानीका थोपा हौं । पानीका निर्वलिया फोका ।

हामी आफूसँग सिमीत ज्ञान छ भन्ने कुरो केहि गरी पनि स्वीकार गर्दैनौं । बरु, हरेक विषयमा आफू दख्खल भएको प्रमाणित गर्न कुनै कसर बाँकी राख्दैनौं । सोच्छौं कि संसार आफ्नो मुठ्ठीभित्र छ र यो हरतरहले आफ्नो नियन्त्रणभित्र छ । हामी आफूमा समाहित छ । जस्तो कि एकजना महासेनानीलाई युद्ध अपराधको आरोपमा बेलायतमा पक्राउ गरिदाँ केहि मानिसहरु हाम्रो राष्ट्रियतामा चोट पुगेको आँकलन गर्छन र राष्ट्रभक्तीको फोस्रो कुरा झिकेर बखेडा गरिरहेछन । तर उनीहरु मध्ये कोहीले पनि गृहयुद्धका बखत “नेपाली नागरिक” भएर बाँच्न पाउने हाम्रा नैसर्गिक अधिकारलाई कुण्ठित गरिएको सत्यताका बारेमा चाँहि बोलेका छैनन् । हिम्मत पनि राख्दैनन् सायद । एक नेपाली भएको नाताले, र युद्धमा गरिएका ज्यादतीको एउटा निरीह साक्षीका नाताले म त विश्वलाई आव्हान गर्न चाहन्छु – चाहे त्यो तत्कालिन विद्रोही पक्ष होस वा राज्य पक्ष जो जो ब्यक्तिहरु निहत्था सर्वसाधारणहरुको ज्यूधन विनाशमा प्रत्यक्ष संलग्न थिए तिनलाई अन्तर्राष्ट्रिय कानुनी कठघरामा उभ्याइयोस् । र, उनीहरुको कुकृत्य अनुरुपको सजाँयको व्यवस्था गरियोस् । 

म निश्चिन्त छु कि – हाम्रो स्वाभिमानको कुरो एकातिर छँदैछ, हाम्रो सार्वभौमिकताको आफ्नै महत्व छ नै । तर एक सार्वभौम र स्वतन्त्र देश भएकाले हामीलाई जघन्य युद्ध अपराधका दोषीहरुलाई कानुनको कठघरामा नउभ्भाइकन पुजेर राखिराख्न पनि छुट छैन सायद । उसै त दण्डहिनताले पराकाष्टा नाघेको छ, झन अर्कै देशले हामीलाई यसरी सहयोग पुर्‍याउँदा “नेपाली स्वाभिमान” को फगत आडम्बर प्रदर्शन गर्नु किञ्चित शोभनीय विषय होईन । यदि हामी यसरी स्वाभिमानको खास विषयलाई वोध गर्न नसकी अल्पज्ञानी बन्ने कोशिस गर्‍यौं भने हामीले देख्न चाहेको खास परिवर्तन हामी कहिल्यै दृष्टिगोचर गर्न सक्ने छैनौं । त्यो एक भ्रामक स्वप्नका रुपमा मात्र सिमित हुनेछ ! के हामी हरेक सन्दर्भलाई राष्ट्रिय स्वाधिनता, र सार्वभौमसत्तासँग तुलना गर्न सक्छौं ? या योग्य ठहरिन्छौं ? 

महत्वपूर्ण कुरो हामीले बुझ्नु जरुरी छ – कसैले हाम्रो गल्ती पत्ता लगाएर ठिक गर्न खोज्नु उसले हाम्रो स्वाधिनतामाथि गरेको आक्रमण हैन, त्यो त बरु उसले हामीलाई सच्चिएर अगाडि बढ्न प्रेरित गरेको हो । हामीले मनन गर्नु आवश्यक छ, हाम्रा आफ्ना विश्वासहरु वा अभ्यासहरुलाई बलजफ्ती अरु सबैले स्वीकार्नु नै पर्ने हुन्छ भन्ने रहँदैन । हुनसक्छ हाम्रा बुझाईमा केहि त्रुटी पो छन् कि ? बरु आफू र हाम्रो आफ्नो पद्धतिलाई अनुकरणीय र त्रुटीरहित पो बनाउने हो कि ? हामीले विर्सनु हुँदैन बेलायत त्यो देश हो जहाँ अपराधीलार्ई हाम्रोमा जस्तो शक्ति, पैसा र सत्ताको भरमा अपराध गर्न छुट छैन । हाम्रामा पो सत्तामा पुगेपछि जे पनि गर्न छुट छ । 

इतिहास साक्षी छ – मार्नेहरुले त मान्छे पनि मारेकै हुन सत्ताको आडमा । मारिरहेकै छन् ! देश बेचेकै हुन सत्ताको भरमा । बेचिरहेकै छन् ! शक्ति हुने मान्छेलाई कारागारमा समेत “जे” गर्न पनि छुट छ । विपन्नहरु त घरमै मरिरहेका छन् नी – “जीवनजल नपाएर, नून नपाएर, चामल नपाएर, कठ्याङ्ग्रिदो जाडोमा न्यानो ओछ्यान नपाएर, सुत्केरी हुन नसकेर, बलात्कृत भएर .....!” 

ख्वै किन संगठित हुँदैनौ हामी यतिखेर ? जतिबेला हाम्रो घरमा हप्ताको एकदिन दिनको एक घण्टा पानी छाडेर बाँकी समय हावामात्र पठाउँछ खानेपानी कार्यालय ? जतिवेला दिनको ६ घण्टा त्यो पनि प्रयोग नहुने समय करेण्ट पठाउँछ विद्युत कार्यालय ? र, जतिखेर हाम्रै काम गर्न बसेको एउटा सरकारी कर्मचारी विना पैसा हाम्रो काम गर्न इन्कार गर्छ ! त्यतिखेर कहाँ हराउँछ हाम्रो स्वाभिमान ? छिः हाम्रो वाहियातको स्वाभिमान !

Comments

लोकप्रिय पोष्टहरू

अनि रोशन भाइले टिपेछन् ६ बाल्टिन बेरी

गएको साल, हेर्दै कलिला देखिने दुई जना ठिटाहरू तिक्कुरिला रेल बिसौनीको कुनामा मस्त चुरोटको पफ लिदैं गरेका बेला, "भाइहरू नेपाली हो ?" भनेर मैले सोधेको थिएँ । मेरो प्रश्न भुँइमा झर्न नपाउँदै, आफूले तान्दै गरेको चुरोट आफ्नो साथीलाई दिदैँ, झन कलिलो देखिने ठिटोले भनेथ्यो, "हो दाई । कसरी पो ठम्याउनु भो ?"  दुई फरक मुहारको बनोट लिएका मानिसहरू सँगै बसेर एउटै चुरोट तान्दैछन् भने ती पक्कै नेपालीहरू हुनुपर्छ, त्यसमाथि तिमीहरू नेपाली मैं बातचित गर्दै थियौ नी त । मेरो जवाफ सुनेपछि त्यो ठिटोले कपाल कन्याउँदै भनेथ्यो, "हाउ दाजु पनि, सारै मजाको पो हुनुहुदोँ रहिछ !" मैले बात मार्न खोज्दा, निसंकोच बात मार्न खोज्ने ठिटो त पूर्वतिरको लिम्बु भाइ रहेछन् । अनि खासै बात मार्न नचाहने चाँहि रहिछन् - काठतिरका बाहुन भाइ ।  त्यो दिन ती भाइहरू हेलसिन्कीबाट सवा घण्टाको रेल यात्रामा पुगिने ठाउँबाट काम पाइने आशामा साथीलाई भेट्न आएका रहेछन् । आफूलाई भेट्न निम्ता दिएको साथीसँग भेट  नभएपछि  कामको खोजीमा हेलसिन्की झरेका उनीहरूलाई  आफू बस्ने ठाउँतिर फर्कने क्रममा मैले भेट्न पुगेको थिएँ । छोटो भ...

घर कहाँ हो दाजुको ?

अन्तिम पटक ह्वाट्स एपकलमा तेर्ह मिनेट कुराकानी भएको ठ्याक्कै तीन महिनापछि ह्वाट्स एपमा तिमीलाई मेरो पछिल्लो ब्लग पोष्टको लिंक साझा गरेथेँ, करिब तीन हप्तापछि आजै बुनेले मीठो टिप्पणीसहितको सन्देश प्रवाह गर्ने क्रममा अम्रिकाबाट सोधी पठायौ, "Dai, I have a question, where is home? Nepal or Finland?" सायदै बुने तिम्रो प्रश्न यत्तिमै मात्र सक्किन्थ्यो भनेपनि मैले सजिलै भनिदिन सक्थेँ होला जसरी हाम्रै म्याग्दीका लोकगायक खड्ग गर्बुजाले आफ्नो ' पिरती ' एल्बमको एक गीतमा सोध्दा प्रश्न, "घर कहाँ हो मायालु?" कति सजिलै जवाफ दिएथीन् गायिकाले, "हिमालको काखैमा ।" तर तिम्रो प्रश्नमा जवाफ मात्र दिएर पुग्थेन्, त्यसले अन्तःस्करणको भाव पनि जान्न चाहन्थ्यो किनकी त्यसमा तिमीले थपेर पठाएथ्यौ - "What is your feeling since you've lived so many years in Finland?" म फिनल्याण्ड टेकेको वर्षदिन पनि त पुगेको थिएन् जतिबेला सन् २०१३ को हिउँदमा फिनल्याण्डमा मलाई पहिलो कामका लागि भनसुन गर्दिनुभएका दाजु राजन सुवेदीले, तिम्रो जत्तिकै गम्भीर त होईन् तर सिधा प्रश्न गर्नु भएथ्...

मेरो एउटा साथी छ (हुनुहुन्छ)

 " नीराजन, मेरो बेस्ट फ्रेन्ड हो ।" जन्मेर २६ वर्ष बिताएको देश नेपालमा मलाई यस्तो भन्ने कोही थिएन् । तर यतै फिनल्याण्ड आइपुगेपछि,  मलाई यस्तो भन्ने एक जना भेट्टिएकी थिइन् ।  जोसँग बसेर एकै कप चिया वा कफि पिएकै थिइँन्, मैले । मनभरीका बह न मैले उनीसँग केहि पोखेकै थिएँ, न त उनले विशेष केही त्यस्त्तो साझा गरेकी थिइन् मसँग । तर मलाई चिन्ने र मसँग सम्पर्कमा रहेका धेरै साथीभाइसँग उनले सुनाउन बिर्सेकी रहिन्छिन् कि निराजन उनको बेस्ट फ्रेन्ड हो ।  यो पढ्दै गर्दा यहाँलाई लाग्ला, कि आफूलाई बेस्ट फ्रेन्ड बताउने साथीका सम्बन्धमा लेख्ता पनि यसले किन भूतकालको प्रयोग गर्यो ? प्रश्न स्वभाविकै हो तर मेरो जवाफ अलिकति अस्वभाविक लाग्न सक्ला यहाँलाई । कि मलाई बेस्ट फ्रेन्ड भन्ने उनको, खासमा म  फ्रेन्ड पनि थिइँन् । न उनी थिइन्, मेरो कुनै त्यस्तो विशेष मित्र । बस्, हाम्रो सामान्य चिनजान मात्र थियो । केहि मानिसहरू हुँदारहेछन्, जो सामान्य चिनजानलाई मित्रताको नाम दिदाँरहिछन्, उनले जस्तै । अनि कोही यस्ता पनि हुँदा रहिछन् कि जोसँग हामी विशेष सामिप्यतामा भएको ठानेका हुन्छौं, तर उनीहरूका ...

बोई, बार्ह वर्षमा खोलो किन फर्किएन् ?

हिजो भर्खर जस्तो लाग्छ, २७ औं वसन्तमा हिड्दै गरेको म विना कुनै योजना देश छाडेर परदेश हिडेको । आज १२ वर्ष नाघिसकेछ, परदेश भनिएको ठाम देशजस्तै अनि देश ठानिएको ठाम परदेशजस्तै भएको । मेरी बोइ भन्नुहुन्थ्यो, "बार्ह बर्षमा खोलो फर्किन्छ ।" बार्है बर्ष वितिसकेछन्, म मान्छे भएर होला सायद आफूले आएको बाटैबाटो घर फर्किन नसकेको ! बोइ नफर्किने गरी गएको पनि ५ वर्ष त नाघिसकेछ, सायद अझै हुनुहुन्थ्यो भने फोन गरेर म सोध्दो हुँ, - बोइ बार्ह वर्षमा खोलो कसरी फर्किन्छ ? सिकाइमाग्दो हुँ फर्किने सुत्र, शिरोपर गर्दो हुँ ती सुत्रहरू र लाग्दो हुँ ढोडेनीको पक्की पुल तरेर किनारै किनार तेर्सिएर घैयारासम्म अनि अलिकति माथि उक्लिएर हाम्रा जिजुको पालादेखिको हाम्रो स्थायी ठेगाना उही ढुंगेपाली टोलमा । छिर्दो हुँ आफ्नै मेहनतले बनाएको साढे दुई तले पक्की घरको दैलोभित्र ।           दिनहरू यस्ता पनि थिए, जहिले म कविताहरू लेख्ने गर्थेँ । मेरा कविताहरूमा देश छाड्नेहरूलाई स्वदेशमैं बस्नु भनेर आव्हान हुने गर्थे । अहिले म तीनै कविताहरूका पात्र बनेर आफैले बाँच्नु परेको परिस्थितीलाई पचाउने प्रयत्न गर्दै...

क्लोरिनको झोल, वैज्ञानिकहरू र मेरी बोइको मुड्की

मेरो बाल्यकाल लगभग बोईसँगै बित्यो । त्यो चकचक गर्ने समय भएकाले मेरो चकचकसँग बोईलाई बेलाबेलामा झिझो लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यसैले मैले अति नै अटेर गरेपछि बोईले मलाई भन्नुहुन्थ्यो -  "अहिले गाडूँला मुड्की (मुड्कीले हान्छु) ।" तर अहँ कहिल्यै पनि एक झापड खानुपरेन । मुड्की नै खानु नपरेपछि मेरो चकचक थामिने कुरै थिएन, त्यसैले बोईले पनि मुड्की गाडूँला भन्न छाड्नुभएन अनि मैले चकचक गर्न । मेरी बोईले यस धरा छोडेको पनि यहि हिउँदमा बर्षदिन पुग्दैछ, तर बोईले भन्ने गरेको "अहिले गाडूँला मुड्की" मेरो मनमा गडिरहेको छ, अनि यसो सोच्छु, दुईचार पटक बोईले साँच्चिकै मुड्की गाड्नुभएको भए, मेरा चकचक उहिले पहिले नै खत्तम हुन्थे कि ?  तर खासमा चकचक भन्ने जिनिस त्यत्तिकै खत्तम भएर गैहाल्ने कुरो हैन रहेछ । न त यो उमेर बढ्दै गएपछि आफै घट्दै र पछि निस्तेज नै हुने रहेछ । यसले खासमा उमेर बढ्दै गएर केश पाक्दै गएपनि आफ्नो स्वरूपमा अलिकति फेरिदै तरह तरहका रूपमा प्रकट हुँदै पो जाँदो रहेछ कि ? भन्ने निचोडमा पुगेको छु । यस्तै केहि केश पाक्नै थालेका मान्छेहरूको चकचक कोरोनको त्रास बढ्दै गएपछि अलिकति भि...